گزارش نشریه AIR International از بروز رسانی فانتوم های ایرانمروری بر پروژه شهید دورانبه قلم: بابک تقوایی__فانتوم های ایرانبابک تقوایی از پروژه ارتقای دوران برای اف- 4 های ایرانی گزارش می دهدنیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران همراه با نیروی هوایی یونان، بخش هوایی نیروی دفاعی ژاپن، نیروی هوایی جمهوری کره و نیروی هوایی ترکیه یکی از آخرین کاربران اف- 4 فانتوم مکدانل داگلاس می باشد.سیستم های تسلیحاتی و الکترونیک پروازی F-4E ، F-4D  و RF-4E های ایران در مقایسه با نیروهای هوایی دیگر که تمام ناوگانشان را مدرنیزه کرده اند، بسیار قدیمی است.  ترکیه به دنبال یک برنامه نوسازی به نام F-4E 2020 ، در نظر دارد تا F-4E های  پروازی خود را تا پایان دهه نگه دارد و  ایران نیز در حال بهبود دادن فانتوم هایش با یکسری از بهینه سازی های تسلیحاتی و اویونیکی است.نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هنوز از حدود 70 فروند فانتوم ، از مجموع 177 فروند F-4D   ، F-4E و 16 فروند RF-4E  تحویل داده شده به کشور بین سال های 1967 تا 1979، استفاده می کند.گفته می شود حدود 50 فروند هواپیما در هر زمانی آماده پرواز هستند، همراه با دیگرانی که معمولاَ تحت برنامه های تعمیر ، بازرسی های دوره ای یا نوسازی ، ذخیره می شوند.ماوریک هابه دنبال یک معامله 57 میلیون دلاری در سال 1972 بین ایران و ایالات متحده، حدود 2500 تیر موشک هوا به سطح هیوز AGM- 65 A  ماوریک  از سال 1973 تا 1975 به نیروی هوایی ایران تحویل داده شد.نیروی هوایی ایران برنامه هایی برای بدست آوردن موشک های هوا به سطح  AGM – 53 A کُندُر و AGM- 65 B ماوریک برای استفاده توسط F-4E ها و F-14 هایش داشت اما پس از انقلاب اسلامی 1979 ، مذاکرات متوقف شد.بنابراین AGM- 65 A تنها سلاح هوا به سطح  اف- 4 های ایران شد.آنها در طول جنگ ایران و عراق بر ضد تانک ها و کامیون های جنگی عراقی ، قایق های موشک انداز کلاس اوزای نیروی دریایی عراق در عملیات مروارید در سال 1981 و برای حمله به زیرساخت های حیاتی عراق مثل پل ها و همچنین ترمینال های نفتی البکر و الامیه مورد استفاده قرار گرفت.ماوریک بر علیه اهداف حافظت نشده عراق مثل نفت کش ها و قایق های مسلح موثر بود اما بدلیل برد کوتاه AGM- 65 A ، اف – 4 ها مجبور به پرواز تا نزدیکی اهدافشان می شدند که این سبب افزایش آسیب پذیری آنها به آتش دشمن می شد و نیروی هوایی ایران دریافت که این موشک برای ماموریت های ضد کشتی در برابر ناوهای جنگی بزرگ با دفاع هوایی قدرتمند، ناکارآمد است.منبع چینیاز اواسط جنگ ایران و عراق، ایران به چین به عنوان یک منبع تسلیحاتی نگاه می کرد.نیروی دریایی ایران مابین سال های 1986 و 1987 ، 7 فروند موشک HY-2 کرم ابریشم و تعداد انگشت شماری موشک سطح به سطح C- 801 را برای ارزیابی های اولیه دریافت کرد.پس از آن 50 تیر موشک HY-2 و 100 تیر موشک C-801 برای استفاده به عنوان سیستم دفاع ساحلی در تنگه هرمز سفارش داده شد.تحویل آنها در سال 1988 آغاز گشت و در همین سال 100 تیر دیگر از موشک HY-2 ، سفارش داده شد؛ همه این موشک ها تا سال 1994 تحویل گردید. سپس ایران 100 تیر دیگر از موشک C- 801 و 340  تیر موشک C- 802 ( جانشینی برای C- 801 ) برای نیروی دریایی سفارش داد، پس از آن در سال 1992 ؛ 25 تیر موشک  C-801 K که نسخه هوا به سطح C- 801 بود برای استفاده توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران  سفارش داده شد.این سفارش ها با سفارشی برای حدود 100 تیر موشک برد بلند C-802 A هوا پرتاب ادامه یافت.تعداد کمی از این موشک ها مستقیماَ از چین تحویل گرفته شد، اما بقیه توسط صنایع بابائی در ایران بین سال های 1998 تا 2010  مونتاژ شد.با همکاری یک گروه از تکنسین های آکادمی فناوری الکترومکانیک  های-یانگ چین، ایران شروع به یکپارچه سازی C- 802 A ها بر روی فانتوم هایش تحت برنامه ای به نام پروژه قائم نمود.یک فروند F-4E ( به شماره سریال 6634- 3 , c/n 4674 ) از اسکادران 61 شکاری- تاکتیکی  ، تبدیل به اولین فانتوم ایرانی برای دریافت این ارتقا شد.یک کامپیوتر کنترل توسط چینی ها برای ترجمه داده های ورودی و خروجی برای رادار کنترل آتش AN/APQ- 120  وستینگهاوس  فانتوم با C- 801 K ، طراحی شده بود.دو پرتابگر طراحی و ساخته شد ودر پایلون های بیرونی F-4E نصب گردید.در نهایت پس از تحویل نخستین C- 802 A در ژانویه و فوریه 1997 به نیروی هوایی ایران، آزمون های زمینی قبل از اینکه موانعی برای حمل موشک در بهار همان سال پیدا شود، انجام شد.آزمون های آتش زنده چند هفته بعد در 3 ژوئن 1997 شروع شد، زمانی که نخستین C- 801 K از یک F-4E بر ضد یک هدف ساختگی ( یک نفتکش خالی ) در خلیج فارس، شلیک شد.دومین آزمون 3 روز بعد با ناوگان پنجم عملیاتی نیروی دریایی ایالات متحده در منطقه دنبال شد. آزمایش ها منجر به این شد که حکومت کلینتون در ایالات متحده ، شروع به کار در مورد تحریم هایی بر ضد چین، به خاطر عرضه C- 801 K و C- 802 به ایران نماید.نیروی هوایی ایران در حال برنامه ریزی برای تغییر  اکثر F-4E هایش برای حمل C- 801 K و C-802 بود اما چین ؛گزینه کاهش همکاری بدلیل فشار آمریکا را انتخاب نمود.نیروی هوایی ایران تصمیم به ادامه دادن پروژه قائم بدون کمک چینی ها گرفت. 3 فروند F-4E  دیگر، یکی از اسکادران 61 شکاری- تاکتیکی و دوتای دیگر از اسکادران 91 شکاری- تاکتیکی برای پرتاب C-801 K و C-802 تغییر یافتند. تغییرات آنها در طول برنامه کاری ذخیره و تعمیراتشان در مرکز تعمیرات فانتوم پایگاه یکم شکاری به انجام رسید.کار بر روی 3 هواپیما در سال 2005 کامل شد.این منجر به آزمایش زنده 4 موشک C-802 توسط 2 هواپیمای اسکادران 61  شکاری- تاکتیکی شد که در همان سال در خلیج فارس صورت گرفت.ارتقاهای بومیدر هنگامی که این برنامه ها در حال انجام بود، به دلیل کیفیت پایین تعمیر و نگهداری، آمادگی رزمی ناوگان فانتوم در پایان قرن به 30 %  افت کرد.این موضوع سبب شد که نیروی هوایی ایران، ارتقاهای بومی خودش را برای بهسازی  F-4E ها انجام دهد.اغلب این فعالیت ها بر سازگاری تسلیحات جدید با ماموریت هایی مانند: رهگیری هوایی، تهاجم زمینی و ضد کشتی متمرکز بود.در نقش هوا به سطح این فعالیت ها منجر به توسعه بمب های سقوط آزاد مانند KITE-2000 و بعداَ مهمات هدایت شونده قدر، قاصد، زوبین و هدایت لیزری ستار و غلاف هدایتگر لیزری تیپ 99 مربوط به آنها شد.برای نقش هوا به هوا؛ فاطر ( یک بهینه سازی از  AIM-9J  سایدوایندر با یک جستجوگر AIM-9 P  ) توسعه داده شد.همچنین در اواخر دهه 90 میلادی نیز کار بر روی یکپارچه سازی موشک  روسی هوا به هوای هدایت مادون قرمز  ویمپل R-73E آرچر بر روی فانتوم ها تحت برنامه ای که پروژه فلاح نامیده می شد، آغاز گشت .ایران 350 تیر موشک R-73E  به اتحاد جماهیر شوروی در سال 1989 سفارش داد . آنها در سال های 1990 و 1991 تحویل داده شد و در ابتدا مورد استفاده میگ های-29 نیروی هوایی ایران  قرار گرفت. نوسازی ها در اواخر دهه 90 میلادی همچنین شامل به روز رسانی [دانش فنی] تکنسین های سیستم رادار کنترل آتش فانتوم های نیروی هوایی ایران بود.پس از یک دوره توسعه 3 ساله، 2 کامپیوتر و یک کنترل پنل؛ طراحی و در یک F-4E از اسکادران 31 شکاری- تاکتیکی که به عنوان بستر آزمایش انتخاب شده بود، نصب شد.اولین آزمایش ها ناموفق بود، اما کار توسعه - با دومین F-4E  از اسکادران 31 شکاری- تاکتیکی که به برنامه پیوست، ادامه یافت - تا سال 2008 ، زمانی که در نهایت نتایج قابل قبولی از آزمون بدست آمد.پروژه دورانعباس دوران یک قهرمان جنگ و یکی از شجاع ترین خلبانان اف- 4 نیروی هوایی ایران، در جنگ ایران و عراق بود، معمولاَ در طول درگیری برای خطرناک ترین ماموریت ها داوطلب می شد . او وظیفه انجام یکی از مهم ترین ماموریت ها بر ضد عراق را در 21 جولای 1982  به عهده داشت- حمله به پالایشگاه نفت الدوره.او و افسر سیستم تسلیحاتش (  WSO ) منصور کاظمیان با  F-4E به شماره سریال 6537-3 ( 4165 c/n ) از اسکادران 31 شکاری- تاکتیکی به پرواز در آمدند. آنها پایگاه هوایی نوژه ( سابقاَ پایگاه هوایی شاهرخی ) را به سمت بغداد ترک کردند و برای موفقیت حمله  به الدوره از میان چندین لایه پدافند عراق شامل موشک های سطح به هوای سام- 2  گایدلاین و کروتال ، پرواز کردند.با این حال F-4E در ساعت 6 صبح به وقت محلی توسط یک سام-2 مورد اصابت قرار گرفت.دوران ؛ افسر تسلیحاتی اش را از فانتوم آسیب دیده به بیرون پرتاب کرد- کاظمیان به یک نظامی اسیر تبدیل شد- اما دوران ماندن در هواپیما را انتخاب نمود و به سمت زمین سقوط کرد.در طول دهه اول قرن 21 ، زمانی که نیروی هوایی ایران تصمیم به راه اندازی یک پروژه نوسازی جامع تر برای فانتوم هایش با تسلیحات و الکترونیک پروازی جدید و یکپارچه سازی ارتقاهای تسلیحاتی که پیش از این در حال انجام بود گرفت ، این نیرو تصمیم به نامگذاری پروژه به افتخار دوران نمود.برنامه در سال 2008 و پس از اینکه نیروی هوایی ایران پیشنهاد صنایع هواپیمایی ایران ( IACI ) برای ارتقا F-4D و F-4E ها را در 2 فاز پذیرفت،شروع شد.فاز یک پروژه دوران، نصب نمایشگرهای چندکاره ( MFD ) چینی را در کابین جلو و عقب پوشش می دهد که این نمایشگرها به صورت تحت لیسانس توسط صنایع هواپیمایی ایران تولید شده و عملکرد موتور و وضعیت سیستم تسلیحاتی را نشان می دهد.پنل ابزار در کابین عقب یک نمایشگر چند منظوره دومی هم دارد که داده های مربوط به سیستم مدیریت پرواز و یک نقشه متحرک یکپارچه شده با GPS  را ارائه می دهد.همچنین فاز یک شامل یکپارچه سازی یک سیستم رادیویی جدید UHF/VHF بومی ، یک سیستم ناوبری هوایی-تاکتیکی طراحی شده چین، پخش کننده های چف/ فلیر و گیرنده هشدار راداری دیجیتالیزه شده AN/ALR-46  می باشد.فاز دوم شامل تسلیحات اضافی است که در بین آنها یک موشک جدید هوا به هوای ایرانی هدایت نیمه فعال راداری وجود دارد. همین طورکار برای یکپارچه سازی موشک هوا به هوای هدایت مادون قرمز ویمپل R-73E آرچر که ابتداَ در اواخر دهه 90 میلادی تحت پروژه فلاح آغاز شده بود، در پروژه دوران گنجانده شده است.به همین شکل صنایع هواپیمایی ایران ساخت پرتابگرهای جدید برای C-801 ها و C-802 ها و سازگاری بین پرتابگرهای موشک APU-73  موجود ( طراحی شده برای موشک R-73 ) با پایلون های داخلی F-4E  را آغاز نموده است.به علاوه فاز دوم پروژه دوران شامل سیستم های الکترونیک پروازی توسعه یافته چینی شامل: یک نمایشگر سربالا  و سیستم کنترل آتش جدید، سیستم های ناوبری و دفاع از خود همگی متعلق به جنگنده چند منظوره F-8IIM Finback شینیانگ چین می باشد.هواپیمای تغییر یافتهصنایع هواپیمایی ایران، اکنون در حال انجام برخی از تغییرات فاز یک بر روی تعداد انگشت شماری از اف-4 ها است.نخستین مورد انجام ارتقا، یک F-4E  از اسکادران 31 شکاری- تاکتیکی  ( به شماره سریال 6556-3 , c/n 4333 ) بود، هواپیمایی که قبلاَ برای پروژه فلاح به منظور یکپارچه سازی R-73E بر روی فانتوم، مورد استفاده قرار گرفته است.این هواپیما در 30 دسامبر سال 2008 به تاسیسات صنایع هواپیمایی ایران در مهرآباد در نزدیکی تهران، وارد شد.به علاوه به منظور تغییرات جزئی تحت فاز یک، هواپیما یک رادیوی جدید دریافت کرد.پس از موفقیت آزمون های زمینی، این هواپیما نخستین پروازش را توسط خلبانان آزمایشگر اسکادران 31 شکاری-تاکتیکی در مارس سال 2011 به انجام رساند. بعداَ بر روی هواکش ها یک اثر هنری برای نشان دادن وضعیت مدرنیزه شدنش ، رنگ آمیزی شد.ارتقا فاز یک دومین فانتوم که یکF-4D  ( به شماره سریال 6714-3 , c/n 3564 )  بود در مارس سال 2012 کامل شد.سومین جت مدرنیزه شده ، F-4E  از اسکادران 91 شکاری-تاکتیکی به شماره سریال 6634-3 بود، این همان هواپیمایی بود که قبلاَ برای حمل C-802 تحت پروژه قائم؛ تغییر یافته بود.همچنین این جت برای اولین بار ارتقا فاز دوم را نیز دریافت کرد و تحویل داده شد و به واحد خود در مارس سال 2013 بازگشت.اکنون کار بر روی 4 فانتوم دیگر- یک فروندF-4D از اسکادران 101 شکاری-تاکتیکی، دو فروند F-4E  از اسکادران 91 شکاری-تاکتیکی و یک فروند F-4E  از اسکادران 61 شکاری-تاکتیکی  به نوبت - در جریان است.هدف، تکمیل ارتقاهای فاز یک و دو برای کل ناوگان F-4D و F-4E تا سال 2020 است.در 25 سپتامبر سال 2013 مراسمی در آشیانه " دوران " در تاسیسات صنایع هواپیمایی ایران در مهرآباد، برگزار شد.وزیر دفاع ایران، سرتیپ دوم حسین دهقان در این مراسم حاضر بود تا رسماَ اعلام کند که  C-802 A ها و C-801 K ها در حال حاضر توسط ایران به صورت تحت لیسانس به ترتیب با نام های قادر و نصر تولید می شوند.یکی از دو فروند F-4E اسکادران 91 شکاری-تاکتیکی که در نوبت بعدی برای ارتقای پروژه دوران است- اتفاقاَ ماشین دیگری بود که برای حمل C-801 K و C-802 A در پروژه قائم در طول دهه 90 میلادی تغییر یافته بود- یک تست زنده از C-802 A را در جولای 2013  به عنوان ادامه یکپارچه سازی  عناصر تسلیحاتی پروژه دوران ، به عهده گرفت.زیرنویس ( از بالا به پایین )F-4 E فانتوم به شماره سریال 6541-3 از اسکادران 91 شکاری- تاکتیکی ، پیش از برخاست به منظور یک پرواز آزمایشی بر فراز سمنان؛ برای سنجش برد موشک در 19 ژانویه 2012 به منظور یکپارچه سازی C-802 A و رادار AN/APQ-120 .F-4E به شماره سریال 6649-3 بارگیری شده با یک موشک C-801 K در 25 سپتامبر 2013 در مهرآباد. در آن روز طی مراسمی در تاسیسات صنایع هواپیمایی ایران ،تولید بومی موشک های هوا پرتاب C-801 K و C-802 A ، رسماَ توسط وزیر دفاع اعلام شد.F-4E فانتوم به شماره سریال 6541-3  قبل از پرواز آزمایشی از مهرآباد، بارگیری شده با یک موشک C-802 A .در طول یک تمرین نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سپتامبر 2008 در تبریز، F-4E به شماره سریال 6634-3 ( c/n 4674 ) یک موشک R-73E ویمپل را پرتاب می کند.مترجم: apadana11  منبع: AIR International   December 2013