در این مقاله نگاهی اجمالی به پایگاهای نیروی هوایی عراق که در طول سالهای 1970 و 1980 عموما بوسیله انگلیسیها و یوگسلاوها ساخته شده است،می اندازیم. پایگاه الغیار پایگاه الغیار که در شهر موصل قرار دارد در ده 1980 برای نیروی هوایی عراق ساخته شده است و تا دهه 1990 بعنوان پایگاه اصلی نیروی هوایی این کشور مورد استفاده قرار میگرفته که سرانجام یک اسکادران هواپیمای MiG-21 در آن مستقر گردید. مشخصات باند: 2647x45m/8648x148ft, 15/33, موقعیت جغرافیایی: - 36°18’21.30“N - 043°08’50.10“E Elevation: 226m/740ft این پایگاه هم اکنون توسط نیروی هوایی امریکا بکارگرفته می شود.در عکس بالا یک فروند هواپیمای C-130 در حال برخاست از باند مشاهده میشود و و چندین ردیف هواپیماهایی که به رنگ خاکستری در کنار باند پارک هستند که میتواند A-10  و یا F-16 باشد. پایگاه غیاره غربی این پایگاه در دهه 1970 ساخته شده و در طول سالهای دهه هشتاد در طول جنگ با ایران نبدیل به پایگاهی بسیار مهم و استراتژیک شد ،بطوری که هاب اصلی برای پرواز Mirage F.1EQ های عراق بود و همچنین نخستین پایگاه هوایی که MiG-23ML های عراق در آن جای گرفتند .در سالهای بعد MiG-25 های عراق نیز از این پایگاه به پرواز در می آمدند. مرکز فرماندهی عملیات دوم عراق تا مارس سال 2003 در این پایگاه قرار داشته است. مشخصات باند: -     15/33, 3500x61m/11483x200ft long -     16/34, 3680x28m/12075x91ft long اولی از بتون ساخته شده و دومی که در عکس بالا جلوتر قرار گرفته نیمی از آسفالت و نیم یاز بتون ساخته شده است. موقعیت جغرافیایی Position of the airfield: 35°46’01.90“N 043°07’30.30“E Elevation: 251m/825ft وضعیت کنون این پایگاه نامعلوم است و از عکسی که از فاصله 30 کیلومتری گرفته شده چیزی معلوم نیست. پایگاه الفتاح اطلاعات بسیار کمی در مورد این پایگاه در دست میباشد ،بجز اینکه این پایگاه در راستای پروژه" پایگاهای ویژه" ساخته شده است. مشخصات باند: 3006x45m/9863x148ft مشخصات جغرافیایی : - 35°08’04.90“N - 043°43’35.30. پایگاه K-2 این پایگاه بسیار قدیمی است  که در کنار خطوط انتقال نفت در مرز با ترکیه در دهه 1930 ساخته شده است . هواپیماهای Mirage F.1EQ در دهه هشتاد از این پایگاه استفاده میکردند. مشخصات باند: 12/30, 3008x45m/9870x148ft موقعیت جغرافیایی: - 34°55’04.78“N - 043°23’30.07“E Elevation: 130m/426ft وضعیت کنونی نامعلوم است. پایگاه سامره شرقی این پایگاه نخستین پایگاهی است که بر اساس پروژه "پایگاهای ویژه" ساخته شده است. مشخصات باند: 3000x45m/9843x148ft موقعیت جغرافیایی: 34°09’56.27“/044°15’51.66“E, پروژه "پایگاهای ویژه " در سال 1975 توسط عراق آغاز گردید ، که در حقیقت یافتن راهی برای مقابله آنچه در جنگ بین عربها و اسراییل در سالهای 1967 و 1973 رخ داد.13 پایگاه هوایی توسط انگلیسیها بازسازی شد و چندین آشیانه مقاوم سازی شده نیز در یان پایگاه ها ساخته شد.شرکتهای یوگسلاو نیز که در ساخت پل در عراق مشغول بودند در این پروژه شرکت کردند. بخاطر ساختار ویژه ای که این پایگاهها داشتند –که شامل taxi-way هایی که به آشیانه های مقاوم سازی شده ختم میشدند و نسبت به باند اریب قرار میگرفتند –به ذوزنقه مشهور شده بودند. علاوه بر این 13 پایگاه بازسازی شده یوگوسلاوها پنج تاسیسات جدید با کد202A(H-1),202B,202C,202D,202E(Tallil) .هر کدام از این پایگاهای ویژه مساحت 21.5 مایل مربع (40 کیلومتر مربع) را شامل میشود و هر کدام دارای یک یا دو باند بتونی به طول معمول 2.800 متر و عرض 45 متر میشده است. تاسیسات در این پایگاهها در دو دسته طبقه بندی میشده است:سطحی و زیر سطحی. تاسیسات سطحی شامل آشیانه های تعمیرو نگهداری هواپیما که از فلز ساخته شده بود و آشیانه های مقاوم سازی شده که از بتون ساخته میشد.در مجموع 200 آشیانه مقوم سازی شده در پایگاههای مختلف عراقدر طول سالهای 1980  توسط یوگوسلاوها ساخته شد . این شیانه ها بوسیله یک لایه بتونی به پهنای یک متر پوشیده میشد و بوسیله ورقه های 30 سانتیمتری فولاد تقویت میشد.این آشیانه ها در گروه های کوچک ساخته میشد (به ندرت از پنج آشیانه در کنار هم تجاوز میکرد)،که هر گروه دارا یسیستم آب و برق مشترک بودند و همچنین دارای سیستم برق با ژنراتورهای گازوئیلی برای پشتیبانی این آشیانه ها در نظر گرفته شده بود.هر کدام از آشیانه ها دارای سیستم نیمه خودکار سوخترسانی به هواپیما بودند. علاوه بر آشیانهای مقاوم سازی شده بر روی سطح زمین یوگوسلاوها آشیانهایی نیمه سطحی نیز در پایگهای H-1 و H-3 در جنوب غرب عراق ساختند ، که در انتهای باند قرار گرفته بودند و امکان ورود و خروج از دو طرف به آن امکان پذیر بود. ساختار سومی که برای پایگاهای ویژه در نظر گرفته شده بود نوع زیر سطحی بود که تاسیسات زیر زمینی بود که قابلیت قرارگیری چهار تا ده فروند هواپیما را دارا بود.برای ساخت این تاسیسات یوگوسلاوها روشهای بکارگرفته شده برای ذخیره سازی نفت در زیر زمین را بکار بردند.این تاسیسات زیر سطحی طوری ساخته و مقاوم سازی شده بودن که میتوانستند در برابر برخورد مستقیم یک بمب اتمی تاکتیکی مقومت کنند.این تاسیات در 50 متری زیر زمین قرار دارند و شامل آشیانه هواپیما میباشند و مانند ناوهای هواپیمابر دارای بالابرهای هیدرولیکی برای انتقال هواپیما به سطح زمین و یا برعکس میباشند.که تاسیسات نگهداری پشتیبانی لجیستیکی از طریق راهروهای زیر زیمنی به هم متصل هستند. معلم خلبان هواپیمای MiG-29 از شوروی سابق در عراق به نام سرگی بزلودنی درباره  بازدید خود از این تاسیسات زیر سطحی میگوید: اقرار میکنم که این پایگاهها مرا مبهوت خود کرده بود. من هیچ گاه این چنین تاسیساتی را ندیده بودم به غیر از برخی پایگهای استراتژیک شوروی .تاسیسات ، آشیانه ها ،و دیواره ها در یک کلام در همه بناها از آخرین تکنولوژیها و امکانات و مصالح با بهترین کیفیت استفاده شده بود.تا جایی که من اطلاع دارم تخریب این تاسیسات و آشیانه ها با تسلیحات تاکتیکی امکان ناپذیر است حتی گوشه کوچکی از آن و شاید تنها با سلاح اتمی قدرتمند امکان تخریب آن وجود داشته باشد.. هزینه اتمام این" پایگهای ویژه "پنج گانه 4.3میلیارد دلار بود و این پروژه در سال 1987 به پایان رسید. پایگاه البکر این پایگاه در نزدیکی شهر بلد واقع شده و با نام پایگاه جنوب شرقی بلد نیز شناخته میشود. هرچند این پایگاه پیشتر از پروژه پایگاهای ویژه ساخته شده بود ولی پایگاه البکر دارای تاسیسات بسیار عظیمی است و در طول دهه 1980 دو اسکادران هواپیمای MiG-23 را در خود جای داده بود. مشخصات باند: 12/31, 3000x93m/9843x306ft 12/30, 3510x43m/11.515x141ft 14/32, 3510x44m/11515x145ft باند نخست که بسیار کوتاه میباشد آسفالته میباشد و باند دوم نیمه بتون و نیمه آسفالت است و باند سوم کاملا بتونی است. وضعیت جغرافیایی : 33°56’24.70’ 044°21’41.70“E Elevation: 50m/165ft پایگاه البکر به خاطر تعداد زیاد آشیانه های مقاوم سازی شده آن مشهور است که در دهه 1980 توسط یوگسلاو ها ساخته شده است.این پایگاه دارای چهار منطقه مقاوم سازی شده میباشد که در انتهای باندهای اصلی قرار گرفته است و در مجموع 30 آشیانه مقاوم سازی شده را در بر میگیرد. پایگاه موطن در مقایسه با پایگاهای البکر و سامره پایگاه موطن نسبتا کوچک به نظر میرسد.هر چند پایگاه بسیار بسیار پر اهمیتی از نظر فرماندهی بوده است پایگاه یکم دفاع هوایی نیروی هوایی عراق به شمار میرفته است.همچنین این پایگاه، مرکز اسکادران ترابری31 عراق بوده است که شامل هواپیماهای مسافری مختلفی میشده است.و همچنین اسکادران ویژه VIP عراق در این پایگاه مستقر بوده که شامل دو فروند هواپیمای Westland Commandos ،سه فروند هلیکوپتر SA.330 Puma ،و چندین فروند هلیکوپتر MBB Bo.105  میشده است.در طول دهه هشتاد یه دسته دو فروندی هواپیمای MiG-25 از اسکادران چهارم نیروی هوایی عراق برای اسکورت هواپیماهای VIP مورد استفاده قرار میگرفته است ، در این پایگاه مسقر بوده اند.در سال 1991 یک دسته هواپیمای MiG-29 از اسکادران پنجم عراق در این پایگاه مستقر بوده است. مشخصات باند: 3.000m/9,843ft long پایگاه سلمان پاک (شیخ مظهر) اطلاعات کمی در مورد این پایگاه در دست است بجز اینکه در دهه هشتاد فعال بوده و معمولا حداقل دارای یک اسکادران MiG-21 و یا MiG-23 بوده که در برابر حملات نیروی هوایی ایران به بغداد قرار میگرفتند. پایگاه سلمان پاک و پایگاه الجره در میان تاسیسات نظامی که شامل چندین زاغه مهمات و همچنین دو انبار ذخیره تسلیحات شیمیایی میشد،قرار گرفته اند و در دهه 1990 یک اسکادران Shenyang F-7 و MiG-23 در این پایگاه قرار گرفت. مشخصات باند: 11/29, 498x49m/1635x160ft 12/30, 3514x45m/11530x148ft وضعیت جغرافیایی: 32°56’27.74N 044°38’04.33“E Elevation: 26m/85ft پایگاه عبیده بن الجره این تاسیسات حیرت انگیز در هفت کیلومتری شهر الکوت قرار دارد و 36 آشیانه مقاوم سازی شده ساخت یوگسلاوها را در خود جای داده است.در بهترین سالهای خدمت، این پایگاه سه اسکادران Su-20/22 و یک اسکادران  MiG-21 و یا  MiG-23 برای دفاع هوایی در خود جای میداده است. در سال 1991 این پایگاه به شدت توسط  نیروی هوایی انگلیس هدف قرار گرفت،ولی پس از آن مورد مرمت قرار گرفت و دوباره یک اسکادران Su-22 در آن قرار گرفته است.در عکس بالا این پایگاه علی رغم حملات سالهای 1991 و 2003 به نظر سالم می آید و هم اکنون این پایگاه توسط نیروی های نظامی آمریکا بکار گرفته میشود. مشخصات باند: 11/29, 3.556x45m/11.666x148ft 11/29, 3.101x45m/10.174x148ft وضعیت جغرافیایی: 32°28'55.17"N 045°45'25.60"E Elevation: 21m/68 feetمنبع :ACIG