در طول تاریخ بشر، همیشه درگیری و جنگ وجود داشته است. با توسعه کشورها، ارتش ها و نیروی دریایی نیز توسعه یافتند و به رهبران کشورها اجازه دادند حملاتی را انجام دهند یا از سرزمین خود در برابر مهاجمان دفاع کنند. هر جنگی برنده و بازنده دارد و بیشتر نبردها به شکست، پیروزی یا حتی بن بست ختم می شوند. در حالی که بسیاری از مردم از پیروزی های مشهوری که در آن ها نظامیان علیرغم تمام انتظارات پیروز شده اند آگاه می شوند، شکست های بزرگ و عجیب اغلب به خوبی شناخته شده نیستند.
عملیات نظامی می تواند در پاسخ به هر نوع رویدادی باشد. یک کشور ممکن است بخواهد به یک کشور دیگر حمله کند، یک ماموریت ضد شورش انجام دهد، یا حتی از یک متحد حمایت کند. البته همه آن ها موفقیت آمیز نیستند و بسیاری از آن ها ممکن است برای افراد درگیر در آن فاجعه بار باشند. چه به دلیل تصمیم بد از سوی رهبران سیاسی باشد و چه خطاهای استراتژیک از سوی فرماندهان روی زمین، وقتی یک عملیات نظامی شکست می خورد، ممکن است این شکست به شکلی بسیار خیره کننده و غیرقابل باور اتفاق بیفتد.
در اینجا قصد داریم به بررسی تعدادی از عملیات های نظامی در تاریخ مدرن و باستانی بپردازیم که نه تنها به نتیجه نرسیدند بلکه منجر به شکست کامل و تحقیر شدند.
حمله ناپلئون به روسیه
ناپلئون بناپارت یکی از مشهورترین مردان تاریخ است. او به خاطر اقداماتش در طول انقلاب فرانسه – که در آن نقش مهمی داشت – و نقشش در جنگ های انقلابی فرانسه علیه قدرت های مهم اروپایی به شهرت رسید. در سال ۱۸۰۴ او به مقام امپراطوری فرانسه رسید و خود را به عنوان یک شخصیت بزرگ در تاریخ جهان تثبیت کرد. ناپلئون که به عنوان استراتژیستی ماهر و فرمانده جنگی شناخته می شد، در قرن نوزدهم چندین پیروزی قاطع داشت.
با این حال، این بدان معنا نیست که هر کارزاری که او آغاز کرد موفق بود. در حالی که بسیاری از مردم از نبرد واترلو، جایی که سرانجام ناپلئون شکست خورد، اطلاع دارند، او سه سال قبل تر حتی عملیات نظامی فاجعه بارتری داشت. در بحبوحه بدتر شدن تنش ها بین فرانسه و روسیه، ناپلئون به دنبال راهی برای وادار کردن این کشور به بازگشت به سیستم بحث برانگیز قاره ای خود برای محاصره بریتانیا بود.
این کارزار نظامی در ۲۴ ژوئن ۱۸۱۲ آغاز شد و ناپلئون در ابتدا موفقیت های زیادی را شاهد بود. با ورود به روسیه با ۶۰۰ هزار سرباز، نبردهای مختلف این کارزار خونین بود و حدود ۱ میلیون نفر از هر دو طرف کشته شدند. با ادامه عقب نشینی نیروهای روسی و اجازه ندادن به ناپلئون برای رسیدن به یک پیروزی قاطع، او پس از اینکه بدی آب و هوا و کمبود آذوقه تعداد زیادتری از نیروهایش را از بین برد، مجبور به ترک این کشور شد. در همین حال، بسیاری از سربازان کشورهای دیگر که مجبور به جنگیدن در این نبرد شده بودند، هنگامی که پیروزی بعید به نظر می رسید، فرار کردند. کمتر از ۱۰۰،۰۰۰ سرباز ارتش فرانسه در مسیر بازگشت از روسیه زنده ماندند.
کارزار گالیپولی
گالیپولی که اکنون با نام گلیبولو شناخته می شود، منطقه ای در ترکیه است که در طول جنگ جهانی اول موضوع یک عملیات نظامی گسترده بود. این کارزار نظامی از ۱۹ فوریه ۱۹۱۵ آغاز شد و تقریبا ۱۱ ماه تا پایان آن در ژانویه سال بعد به طول انجامید. هدف از این عملیات که توسط نیروهای مشترک بریتانیا، فرانسه و روسیه برنامه ریزی شده بود، به دست گرفتن کنترل قسطنطنیه بود که تاثیر قابل توجهی بر قدرت امپراتوری عثمانی و گشودن راهی دریایی به سوی روسیه داشت.
این لشکرکشی با حمله دریایی به داردانل آغاز شد که نتوانست پیشروی چشمگیری در برابر نیروهای عثمانی به دست آورد و منجر به غرق شدن یا خسارت دیدن تعداد زیادی از کشتی های جنگی شد. این امر باعث شد تا نیروهای انترناسیونال یک عملیات فرود آبی خاکی را برای آغاز یک جنگ زمینی در نقاط مختلف ساحل گالیپولی آغاز کنند، علی رغم گزارش های قبلی که نشان می داد این یک عملیات پرهزینه و دشوار خواهد بود. بخشی از مشکل این بود که فرمانده این نیروها میزان توانایی نیروهای ترک را دست کم گرفته بود و نمی دانستند که آن ها با چنگ و دندان از خاک خود دفاع خواهند کرد.
پس از ماه ها پیشرفت اندک و از دست دادن صدها هزار نیرو، لشکریان انترناسیونال در گالیپولی شتابان عقب نشستند. ترکیبی از از از دست دادن مداوم ابتکار عمل و شرایط وحشتناک – که منجر به بیماری و کمبود منابع قابل استفاده شد – باعث گردید که نیروهای انترناسیونال هیچ دستاوردی نداشته باشند. حداقل، عقب نشینی آن ها بدون هیچ مشکلی انجام شد و به ده ها هزار نفر اجازه داد تا بدون مشکل از این مخمصه فرار کنند.
حمله روسیه به اوکراین
حمله اولیه روسیه به اوکراین که مکرراً از آن به عنوان عملیات نظامی ویژه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نام برده می شود، شکستی غیرقابل انکار بود. روابط بین دو کشور پیش از این حمله برای مدتی تیره شده بود و روسیه در سال ۲۰۱۴ کریمه را ضمیمه خاک خود کرد و از شورشیان در شرق اوکراین حمایت کرد. در آستانه تهاجم به اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، روسیه تعداد زیادی نیرو و تجهیزات نظامی را در مرز بین دو کشور مستقر کرده بود.
ارتش روسیه که از سه جبهه شامل حمله شمالی از بلاروس حمله را آغاز کرده بود، تلاش کرد به سرعت تا کی یف، پایتخت، پیشروی کند و خیلی زود با ساقط کردن پایتخت به درگیری ها پایان دهد. با این حال، تقریبا در همان ساعات اول حمله همه چیز بر خلاف انتظار پیش رفت و کاروان بزرگی از وسایل نقلیه نظامی روسیه که در مسیری ۳۵ مایلی در بیرون شهر کی یف در حال حرکت بودند، مورد حمله قرار گرفته و علاوه بر نابود شدن تعداد زیادی از آن ها، ادامه حرکت آن ها متوقف شده و زمینگیر شدند. عواملی مانند مجهز بودن خودروها به تایرهای نامناسب و آماده نبودن فرماندهان برای آب و هوای زمستانی، گردان ها را مجبور به پیشروی در یک خط در جاده های آسفالته کرد – اشتباه بزرگی که آن ها را به اهدافی آسان برای اوکراینی ها تبدیل کرد.
این کاروان خیلی زود مجبور به عقب نشینی شد و نیروهای روسی را در جنوب و شرق کشور تنها گذاشت تا به کندی به سمت جلو حرکت کنند. روسیه که با مقاومت شدید ساکنان محلی و ارتش اوکراین مواجه شده بود، پیشرفت کندی داشت و در ماه های اخیر عقب رانده شده است. اکثر تحلیلگران بر این باورند که پوتین در کنار دستکم گرفتن قدرت اوکراین و واکنش متحد کشورهای ناتو و اتحادیه اروپا که تانک های آبرامز و دیگر مهمات اوکراین را تامین کرده اند، توانایی های نظامی خود را نیز دست بالا گرفته بود.
حمله ناوگان دریایی اسپانیا به انگلستان
نیروی دریایی اسپانیا ناوگان بزرگی از کشتی های جنگی بود که قصد داشتند کنترل کانال انگلستان را به دست بگیرند و به نیروی مهاجم اجازه دهند تاج و تخت انگلستان را سرنگون کرده و کنترل این کشور را در دست بگیرد. این کارزار جنگی بخشی از جنگ بزرگتر انگلیس و اسپانیا بود که به دلیل افزایش تنش ها بین دو کشور در نتیجه تغییر سیاست و مذهب در انگلستان آغاز شده بود. پادشاه فیلیپ دوم مصمم بود که جلوی گسترش آیین پروتستان را بگیرد و مذهب کاتولیک را دوباره در این کشور برقرار کند، در حالی که ملکه الیزابت اول از شورشیان هلندی در هلند که در آن زمان تحت حاکمیت اسپانیا بودند، حمایت می کرد.
این ناوگان در ماه مه سال ۱۵۸۸ از لیسبون حرکت کرد و از ده ها کشتی بادبانی، کشتی های بازرگانی، و کشتی های دیگر تشکیل شده بود که تعداد آن ها به حدود ۱۳۰ کشتی می رسید. هنگامی که این کاروان به ساحل انگلستان رسید، نیرویی متشکل از حدود ۱۰۰ کشتی انگلیسی به فرماندهی چارلز هاوارد و فرانسیس دریک با آن روبرو شد. طی چند هفته بعد، چندین نبرد دریایی بین دو طرف به بن بست رسید تا اینکه ناوگان اسپانیا در نزدیکی بندر کاله لنگر انداخت.
اینجا بود که فاجعه ای برای اسپانیا و ارتش آن رخ داد. هاوارد و دریک حمله غافلگیرانه ای را آغاز کردند و کشتی های خالی را به آتش کشیدند و آن ها را به سمت کشتی های نیروی دریایی اسپانیا هدایت کردند. وحشت گسترش یافته و کشتی ها پراکنده شدند و به انگلیسی ها اجازه دادند که حمله کرده و ضربه محکمی به دشمن خود بزنند. با این حال، شکست واقعی زمانی رخ داد که طوفان های شدید، کشتی های اسپانیایی را درهم کوبید و آن ها را مجبور به ورود به دریای شمال کرد. اسپانیایی ها در مواجهه با افزایش بیماری و افزایش خسارات ناشی از آب و هوای ویران کننده، با از دست دادن تقریباً نیمی از کشتی ها و نفرات خود عقب نشینی کردند.
حمله تیپ سواره نظام بریتانیا به روسیه
حمله تیپ لایت، حمله سواره نظام سبک بریتانیا به توپخانه روسیه در طول نبرد بالاکلاوا بود. این جنگ در ۲۵ اکتبر ۱۸۵۴ رخ داد و بخشی از جنگ گسترده کریمه بین بریتانیا و فرانسه علیه امپراطوری روسیه بود. با توجه به اینکه توپ های روسی خط دید واضح و پشتیبانی خوبی از توپخانه جناحی داشتند، توانستند تلفات سنگینی را به سواره نظام بریتانیا وارد کنند که پس از درگیری با نیروهای روسی مجبور به عقب نشینی فوری شدند.
دلیل اینکه لرد کاردیگان این حمله محکوم به شکست را انجام داد، ناشی از ارتباطات نامناسب در طول جنگ بود. فرمانده کل نیروهای بریتانیا فیلد مارشال لرد راگلان بود. او در طول نبرد متوجه شده بود که نیروهای روسی تعدادی از توپ های دریایی ارتش او را در اختیار گرفته اند، بنابراین پیامی به سواره نظام سبک فرستاد تا به آن ها حمله کرده و سلاح ها را بازپس بگیرند. هنگامی که کاردیگان فرمان را دریافت کرد، مطمئن نبود که فیلد مارشال به کدام توپ ها اشاره می کند و قاصدی که فرمان را صادر می کرد به اشتباه به توپخانه اصلی روسیه اشاره می کرد.
با کشته و زخمی شدن صدها نفر، سواره نظام سبک بریتانیا تقریباً به طور کامل نابود شد. در واقع، بازماندگان تنها به لطف مداخله یک واحد سواره نظام فرانسوی که قادر به حمله به یکی از واحدهای روسی شد، موفق به فرار شدند. عامل این شکست، دستورهای غیر دقیق و عدم تمایل به زیر سوال بردن مناسب دستورها بود.
نبرد صخره های سرخ
نبرد صخره های سرخ که گاهی با نام جایگزین نبرد چیبی شناخته می شود، نبردی بود که در پایان سال ۲۰۸ میلادی و آغاز سال ۲۰۹ میلادی رخ داد. با توجه به اینکه سلسله هان قدرت واقعی نداشت، کنترل چین به جنگسالاران محلی سپرده شد و نبردی بین گروهی متحد از روسای جنوبی – سان کوان، لیو بی و لیو خی- علیه سائو سائو که از شمال آمده بود، رخ داد. با تلاش سائو سائو برای فتح سرزمین های جنوب رودخانه یانگ تسه با نیروی دریایی عظیم خود، نیروهای متحد در صخره های سرخ دست به تشکیل یک نیروی دفاعی زدند.
تعداد نیروهای جنوبی در طول نبرد کمتر بود اما به لطف این واقعیت که آن ها در جنگ دریایی تجربه بهتری داشتند، توانستند تلفات سنگینی به دشمن خود وارد کنند.در همین حال، نیروهای سائو سائو با این منطقه از چین آشنا نبوده و به خاطر سری درگیری های قبلی، به شدت خسته بودند. این عوامل باعث شد که نیروهای شمال به سرعت دچار دریازدگی شوند، موضوعی که باعث شد که سائو سائو کشتی های خود را به هم ببندد تا آن ها را پایدارتر کند.
نیروهای مخالف از این موقعیت استفاده کرده و با استفاده از قدرت مانور بالاترشان در مقایسه با کشتی های دشمن که اکنون به هم زنجیر و سنگین شده بودند، دست بالا را پیدا کنند. آن ها همچنین چندین کشتی را آتش زده و آن ها را به سمت ناوگان سائو سائو هدایت کردند، کشتی هایی که به دلیل بسته شدن به هم، قادر به فرار نبودند. این نزدیکی همچنین به شعله های آتش اجازه داد تا با سرعت بیشتری گسترش یابند. سائو سائو که متحمل تلفات سنگینی شده بود، مجبور به عقب نشینی شد و فتح جنوب را رها کرد.
جنگ ویتنام
جنگ ویتنام احتمالاً یکی از مشهورترین شکست های نظامی در تاریخ مدرن است. این نبرد از ۱ نوامبر ۱۹۵۵ آغاز شد و تا ۳۰ آوریل ۱۹۷۵ با سقوط سایگون به پایان رسید. ایالات متحده که به دنبال توقف گسترش کمونیسم و در عین حال تضعیف چین و اتحاد جماهیر شوروی بود، در جنگ داخلی ویتنام، از ویتنام جنوبی علیه ویتنام شمالی حمایت می کرد. در ابتدا، آمریکا حمایت مالی و نظامی خود را در قالب مشاوران و آموزش ارائه می کرد اما در سال ۱۹۶۴، تعداد نیروهای آمریکایی که به ویتنام می آمدند رو به افزایش گذاشت.
این جنگ عمدتاً بین نیروهای آمریکایی و ارتش جمهوری ویتنام علیه ارتش خلق ویتنام و جناح جنگ چریکی آن، ویت کنگ صورت گرفت. آمریکا علی رغم افزایش تعداد نیروها و هزینه های نظامی در ویتنام، موفقیت محدودی داشت و جنگ با خروج نیروهای ائتلاف آمریکا و تصرف کل کشور توسط دولت کمونیستی پایان یافت.
عوامل مهمی در شکست آمریکا در ویتنام نقش داشتند. فرماندهان نظامی نتوانستند خود را با جنگ چریکی ویت کنگ ها وفق دهند، در حالی که هواپیماهای پیشرفته نیروی هوایی آمریکا بمباران های بیرحمانه ای را انجام دادند که مردم محلی را علیه آن ها برانگیخت. هزینه جنگ بسیار زیاد بوده و آمریکا حدود ۱۷۰ میلیارد دلار در جنگ ویتنام هزینه کرد و بیش از ۲۰۰ هزار سرباز آمریکایی کشته یا زخمی شدند، بدون اینکه هیچ دستاورد قابل توجهی داشته باشد.
عملیات برخان
عملیات برخان یکی از تازه ترین شکست های نظامی است که در تاریخ ۱ اوت ۲۰۱۴ آغاز شد و کمی بعد در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۲۲ به طور رسمی به پایان رسید. این نبرد در چندین کشور آفریقایی از جمله مالی، نیجر و بورکینافاسو رخ داد که در آن نیروهای نظامی فرانسه در یک ماموریت ضد شورش علیه گروه های اسلامگرا می جنگیدند. بیش از ۵,۰۰۰ سرباز فرانسوی پیش از خروج نیروهای ائتلاف در نتیجه تغییر دولت در این کشور که منجر به از بین رفتن رابطه میان فرانسه و شورای نظامی مالی شده است، در مالی مستقر شدند.
هدف اصلی عملیات برخان حمایت از کشورهای منطقه ساحل در آفریقای مرکزی و جلوگیری از تبدیل شدن آن به پناهگاه امنی برای افراط گرایان جهادی مانند القاعده و دولت اسلامی داعش بود. نیروهای ویژه فرانسه و واحدهای دیگر حملاتی را علیه گروه های اسلامگرا انجام دادند و به موفقیت های محدودی دست یافتند. آن ها فرماندهان اصلی را کشتند و از حملات تروریستی بیشتر در منطقه جلوگیری کردند.
با این حال، تروریسم تنها چند سال بعد در منطقه افزایش یافت و خشونت و کشتار به سرعت بالا گرفت. گروه های جدیدی مانند جبهه آزادی بخش مکینا و دولت اسلامی صحرای بزرگ در ساحل قیام کردند و تعداد نیروهای فرانسوی در منطقه به طور چشمگیری کاهش یافت. در سال های اخیر کودتاهای متعددی در کشورهای منطقه رخ داده، در حالی که گروه واگنر روسیه به عنوان یک نیروی امنیتی نفوذ خود را افزایش داده است. در نهایت، عملیات برخان نتوانست به اهداف اولیه خود دست یابد و منطقه را بی ثبات تر کرد.
عملیات بارباروسا
عملیات بارباروسا نام رمزی برای حمله هیتلر به اتحاد جماهیر شوروی بود که با توجه به اینکه او تنها دو سال قبل با این کشور پیمان عدم تجاوز امضا کرده بود، یک اتفاق غیرمنتظره به نظر می رسید. به عنوان بخشی از تهاجم آلمان در طول جنگ جهانی دوم، از ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱، میلیون ها سرباز آلمانی به سمت روسیه کنونی به حرکت درآمدند. بارباروسا یک عملیات وحشیانه بود که در آن نیروهای آلمانی میلیون ها سرباز و غیرنظامی شوروی را به اسارت گرفته و در شرایط بسیار هولناکی قرار دادند.
هیتلر که می خواست پس از سقوط فرانسه به سمت شرق پیشروی کند، حمله خود به اتحاد جماهیر شوروی را با هدف تکرار استراتژی حمله سریع و نابود کننده با تانک آغاز کرد که در اوایل جنگ جهانی دوم در اروپای غربی بسیار موفق بود. این طرح در ابتدا جواب داد و نیروهای آلمانی به طور گسترد در خاک اتحاد جماهیر شوروی پیشروی کردند، اما با استقرار نیروهای شوروی و مقاومت شدید، این پیشروی ها کند شد.
این عملیات در نهایت پس از چند ماه با شکست مواجه شده و هوای سرد زمستانی مانع از حرکت ارتش آلمان به سمت مسکو گردید. آلمان بدون داشتن خطوط تدارکاتی مناسب یا برنامه ای بلند مدت، برای یک درگیری گسترده در قلمرو دشمن آماده نبود و متحمل تلفات سنگینی شد. این شکست پیامدهای هولناکی نیز برای هیتلر داشت و بذرهای اولیه شکست آلمان نازی را کاشت.
حمله به خلیج خوک ها
حمله به خلیج خوک ها تلاشی بود از سوی شبه نظامیان تبعیدی کوبا برای سرنگونی دولت انقلابی فیدل کاسترو. جبهه انقلابی دموکراتیک کوبا با حمایت دولت آمریکا و سازمان سیا این حمله را رهبری کرد. در طول مراحل برنامه ریزی، مقامات آمریکایی با جبهه انقلابی دموکراتیک کوبا و شاخه نظامی آن، تیپ ۲۵۰۶، برای ارائه حمایت های نظامی و مالی محرمانه همکاری کردند. این کمک ها شامل اعزام چندین بمب افکن B – ۲۶ برای حمله به اهدافی در کوبا، چند روز قبل از آغاز حمله بود.
در این عملیات، حدود ۱,۴۰۰ سرباز در پلیا خیرون به ساحل کوبا آمده و به سرعت بر یک گروه شبه نظامی محلی مستقر در آن نزدیکی غلبه کردند. با این حال، تقریباً بلافاصله همه چیز برای نیروهای مهاجم خراب شد. سواحل مرجانی- که سیا معتقد بود تنها جلبک دریایی است – مانع پیاده شدن نیروها شد و به تجهیزات آسیب رساند، در حالی که گلوله های منوری که برای نشان دادن نقاط امن فرود مورد استفاده قرار می گرفت، تمام پنهان کاری های عملیات را از بین برد و سربازان را در معرض دید دشمن قرار داد. ساکنان محلی به سرعت به مقامات کوبایی هشدار دادند و در ادامه ارتش کوبا زودتر از آنچه مهاجمان تصور می کردند واکنش نشان داد. با این حال، مهم ترین عامل این شکست، قطع حمایت هوایی آمریکا به دستور جان اف.کندی بود.
آمریکا قصد داشت دخالت خود را در این عملیات مخفی نگه دارد. هنگامی که خبر این حمله فاش شد، قبل از آن که جبهه انقلابی دموکراتیک کوبا بتواند به قدرت برسد یا یک دولت تبعیدی تشکیل دهد، کندی تمایلی به دخالت دادن بیشتر خود و کشورش در این حمله نداشت. بدین ترتیب نیروهای مهاجم، آسیب پذیر به حال خود رها شده و تنها در سه روز شکست خوردند. بسیاری از آن ها کشته و صدها نفر دیگر دستگیر شدند. همچنین این تهاجم، کوبا را به اتحاد جماهیر شوروی نزدیک تر و انقلاب کاسترو را تقویت کرد.
