AGM-65 ماوریک یک موشک هدایت شونده تاکتیکی هوا به سطح است که برای ماموریتهای پشتیبانی نزدیک هوایی حملات ضربتی در عمق خاک دشمن و بازدارندگی دفاعی طراحی شده است.این موشک دارای توانایی دورایستایی و احتمال بالای اصابت به انواع هدف های تاکتیکی از جمله تجهیزات زرهی پدافند هوایی کشتی ها تجهیزات حمل و نقل و امکانات ذخیره سوخت می باشد.ماوریک در عملیات طوفان صحرا مورد استفاده قرار گرفت و بنابر اظهارات نیروی هوایی ایالت متحده به 85 در ضد از هدف ها اصابت کرد.ماوریک دارای یک بدنه استوانه ای و همچنین یک دماغه شیشه ای گرد برای تصویر برداری الکترواپتیکی یا دماغه سولفات روی برای عکسبرداری فروسرخ می باشد.همچنین دارای بالهای مثلثی شکل با وتر بلند و سطوح کنترل دم که تا نزدیک لبه فرار و هواپیما حمل کننده آن پیش رفته است می باشد.سر جنگی موشک نیز در بخش مرکزی بدنه قرار دارد.دارای دو نوع سرجنگی می باشد یک نوع آن قیفی شکل است که با یک فیوز تماسی در دماغه منفجر می شود و دیگری یک سرجنگی سنگین با وزن فیوز تاخیری نفوذ است که به وسیله انرژی جنبشی خود پیش از انفجار به داخل هدف نفوذ می کند.نوع دوم در مقابل هدفهای بزرگ و سخت بسیار کارامد است.سامانه پیشرانه این موشک از نوع راکت سوخت جامد که در پشت سرجنگی قرار دارد.
A-10 F-15E F-16 از جمله هواپیماهایی هستند که موشکهای ماوریک را حمل می کنند.از آنجا که هر هواپیما می تواند 6 موشک را حمل کند معمولا در خوشه های سه تایی زیر بال خلبان می تواند در یک ماموریت چندین هدف را نشانه بگیرد.موشک همچنین توانایی شلیک کن فرار کن دارد که خلبان را قادر می سازد پس از شلیک موشک فورا محل ترک کند یا در همان هنگامی که موشک اولی به سوی هدف حرکت می کند به سمت هدف دیگر حمله نماید.ماوریک می تواند در ارتفاعات بالا به اهدافی بر روی زمین شلیک کند و برد آن در ارتفاع چند هزار پایی تا 13 ناتیکال مایل می باشد.
انواع مختلف موشک ماوریک عبارتند از:
نمونه دارای هدایت الکترواپتیکی/تلویزیونی(Aو:D نمونه دارای تصویر ساز فروسرخ(G F D) یا هدایت تلویزیونی(E) نیروی هوایی ایالت متحده موشک ماوریک را تکمیل نمود و نیروی دریایی این کشور نیز نمونه فروسرخ و هدایت لیزری آن را به خدمت گرفت.
نمونه دارای هدایت الکترواپتیکی/تلویزیونی(Aو:D نمونه دارای تصویر ساز فروسرخ(G F D) یا هدایت تلویزیونی(E) نیروی هوایی ایالت متحده موشک ماوریک را تکمیل نمود و نیروی دریایی این کشور نیز نمونه فروسرخ و هدایت لیزری آن را به خدمت گرفت.
گونه های موشک ماوریک
مدل A:در این مدال یک سیستم راهنمای تلویزیونی (الکترو اپتیکال)داردقبل شلیک یک پوششی که روی گنبد رد یابی وجود دارد برداشته میشود وبعد از آن مدارات ویدیو فعال میشوند وبعد از آن خلبان میتواند در صفحه نمایش خودش موشک را ببیند. خلبان بعد میتواند که هدف را انتخاب کند و بعد روی ان قفل کند وسپس موشک را شلیک کند!
مدلB:این مدل همان مدل آ ست که فقط قابلیت بزرگ نمایی صفحه را دارد که به خلبان امکان روی هدفهای کوچکتر ویا آنهایی که فاصله بیشتری دارندمشخص کند وقفل کند
مدلD: این مدل قابلیت های گونه آ وبی را دارد و علاوه برآن در شب هم با استفاده از سیستم مادون قرمز هدف یابی میکند وهمچنین بر شرایط مختلف جوی چیره میشود.ماوریک دیی میتواند هدف را در یک آب وهوای تاریک یا مه آلود یا نامساعد دنبال کند
مدلE:اگر قرار باشد که از موشک ماوریک علیه اهداف دریایی یا استحکامات محکم یا تانک ها ورزمند های سطحی استفاده شود ماوریک ایی این کار را به خوبی انجام میدهد و قبول از امتحان بیرون میا ید. این موشک با استفاده از سیستم هدف یاب لیزری میتواند محدوده ایی به طول 7 مایل و عرض 10 مایل جستجو کند اما اگرلیزر با پرتاب هایی به بالا و بر روی هدف برود اما موشک هدف را گم کند دیگر کلاهک عمل نمی کند و منفجر نمی شود
مدلF: این موشک از هدف یابی مادون قرمز قدرتمند تر که به وسیله نیروی دریایی هزینه شده بود کاربرد بیشتری دارد.این موشک دارای کلاهک 57 کیلوگرمی است که برای ردیابی کشتی ها میتوان از آن استفاده کرد.
مدلG:این مدل همان نوع دیی است اما با تغیراتی که مسیر هدف یابی را دقیق تر طی کند یه فرق دیگر هم که دارد این گونه کلاهک سنگین تری را میتواند حمل کند.
جمعا 25750 فروند موشک ماوریک آ وبی توسط نیروی هوایی خریداری شد.نیروی هوایی اولین ماوریک دیی را در اکتبر 1983 و با کاربرد عملی در فوریه 1986 عملی کرد.موشک های مدل جی در سال 1989 برداشت شدند. موشک های ماوریک توسط اف-16 ها حمل میشدند که در سال 1991 در عملیات طوفان صحرا توسط جنگنده های ضربتی آ-10 برعلیه اهداف زرهی در خلیج فارس عمل کردند این موشک نقش زیادی در ایجاد اعمال خسارت به عراق را بازی کرد.
مدل K
نیروی هوایی ایالات متحده امریکا به همراه شرکت رایزون به طور مشترک بر روی یک طرح پیچیده موشک ماوریک برای رهگیری با سیستم الکترو اپتیکال به طور مجدد اما با تغییر سیستم های سخت افزاری بهتر اقدام به ارتقای ماوریک گرفتند اینها میخواستند که سیستم جوینده (سی-سی-دیی) یا همان قطعه شارژ کننده اتصال به هدف (منظورش همون سیستم قفل کننده روی هدف و عدم ارتباط بین موشک و هدف است که وظیفه سی-سی-دیی است)را توسعه بدهند
CHARGE COUPLED DEVICE
سیستم (سی-سی-دیی)اطمینان بیشتری را داشت و میتوانست که با نورهای کم (مادون قرمز)هم هدف را بیابد وعمل کند.
نیروی هوایی در این تصمیم مشترک قصد داشت که 2500 فروند از این موشک ها را خریداری کند اما نتوانست که بودجه لازم را تامین بکندبنابراین تصمیم گرفت که طرح را به 1200 فروند تغییر دهد همچنین شرکت رایزون هم شریک این طرح بود تصمیم داشت که قیمیت موشک را کاهش بدهد. طبق موافقت نامه ایی که میان رایزون ونیروی هوایی انجام شده بود در دوقسمت شرکت رایزون موشک های قدیمی ماوریک را از نیروی هوایی قرار شد که بخرد.قسمت اصلی این برنامه این بود که شرکت5300 موشک ماوریک را از نیروی هوایی خریداری کند که این موشک ها همه بعد از جنگ خلیج فارس خریداری شد.وقرار بود که سر های جستجو گر مادون قرمز شان با سیستم (سی-سی-دیی) عوض شود.محل قرار دادن سیستم جدید از سیستم قبلی که مادون قرمز بود بهتر بود و سریعتر نسبت به آن عمل میکرد.نیروی هوایی ابتدا از ماوریک بی استفاده کرد وبعد (سی-سی-دیی) روی آن نصب کرد وبا نام ماوریک اچ آن را شناخت اما این موشک یک کلاهک 125 پوندی داشت! اما ماوریک جی با تبدیل شدن به این برنامه جدید کلاهک 300 پوندی حمل میکرد و ادامه این طرح به ماوریک کا انجامید کهاز لحاظ هزینه ایی هم ارزان تر بود.
شرکت رایزون برای مشتریان خارجی به جز ارتش از همان سیستم مجستجو گر مادون قرمز استفاده میکرد!! اگر چه جستجو گر های مادون قرمز به تازگی ساخته شده بود ولی از همان سخت افزار قبلی استفاده میکردند واین با عث میشد که شرکت هزینه کمتری را متقبل شود.برنامه دوم این بود که شرکت در ازای هر 1000 موشک ماوریک کا یا کمی بیشتر از تعداد ذکر شده 7000 موشک ماوریک را تحویل بگیرد.براین اساس شرکت رایزون موظف شده که تامین کننده خارج باشد و حتی درخواست های مشتریان را برای موشک های جدید بپذیرد.این موشک های سری آ از لحاظ سیستم های رهگیری و مشکلاتی که برای بدنه بعضی ها(که پوسیده شده بودند هم از داخل وهم از خارج) ایجاد شده بود بر طرف کردند و باعث شد که مشتریان خارجی به این موشک علاقهمند شوند.
سرجنگی نمونه های مختلف موشک ماوریک عبارتند از:
ماوریک A:دارای سامانه هدایت تلویزیونی/الکترواپتیکی است.پس از این که پوشش حفاظتی به طور خودکار از روی دماغه موشک کنار می رود و مدار ویدیویی فعال می شود تصاویر به وسیله سامانه هدایت روی یک صفحه تلویزیونی در کابین نمایان می شود.خلبان هدف را انتخاب می کند نشانه گذار را بر روی آن قفل کرده و سپس موشک را پرتاب نماید.
ماوریک B:شبیه نمونه A است ولی سامانه هدایت تلویزیونی آن دارای توانایی بزرگ نمایی است و خلبان را قادر به یافتن هدف های دورتر و کوچکتر می نماید.
ماوریک D:دارای سامانه تصویربرداری هدایت فروسرخ است و بسیار شبیه نمونه های BوA عمل می کند اما تصویر بردار فروسرخ محدودیتهایی همچون لزوم تصویربرداری در روز و محدودیتهای جوی سامانه های دیگر را ندارد.ماوریک D می تواند گرما تولید شده توسط هدف را ردیابی نموده و نمایش تصویری از هدف را در تاریکی هوای غبار آلود یا شرایط نا مشاعد جوی ممکن سازد.
ماوریک E:این نمونه توسط هواپیماها سپاه تفنگداران دریایی ایالت متحده برای حمله به تاسیسات زمینی مستحکم تجهیزات زرهی و مبارزان سطحی به کار می رود.جستجوگر موشک از طریق اتصال با زمین یا نشانه گذاری لیزری هوابرد یک محدوده 7 مایلی در عرض و 10 مایلی جلو را جستجو می کند.در این صورت سرجنگی منفجر نمی شود و پرواز موشک عملا بی اثر می گردد.
ماوریک F:هدف گیری فروسرخ که توسط نیروی دریایی ایالت متحده مورد استفاده قرار می گیرد و به جای سرجنگی 125 پاوندی(75 کیلوگرمی) در نمونه های مورد استفاده نیروی هوایی سپاه تفنگداران دریایی ایالت متحده از یک سرجنگی 300 پاوندی(136 کیلوگرمی) استفاده می شود که دارای سامانه هدایت فروسرخ بهینه شده برای ردیابی کشتی ها می باشد.
ماوریک G:دارای سامانه هدایت یکسانی همانند نوع D می باشد با چند تغییر نرم افزاری برای ردیابی هدفهای بزرگتر می باشد.مهمترین تفاوتهای نمونه G سرجنگی نفوذی سنگین است در حالی که نمونه های ماوریک A B D دارای سرجنگی با چاشنی شکل داده شده هستند.نیروی هوایی ایالت متحده نخستین موشک ماوریک AGM-65A را در اوت 1972 به خدمت گرفت و در مجموع 25750 موشک ماوریک B و A توسط این نیرو خریداری شد.نیروی هوایی ایالت متحده نخستین AGM-65D های را در اکتبر 1983 به کار گرفت و توانایی عملیاتی اولیه فوریه 1986 حاصل شد.تحویل AGM-65G های عملیاتی در 1989 صورت پذیرفت.
این موشک در سال 1991 توسط هواپیماهای F-16 و A-10 به منظور حمله به هدفهای زرهی در خلیج فارس عملیات طوفان صحرا مورد استفاده قرار گرفت که نقش بسیار مهمی را در تخریب ارتش عراق ایفا نمود.
ماوریک K:چندی بعد نیروی هوایی ایالت متحده و ری تیان به اتفاق برنامه پیچیده ای را به منظور ارتقای هدایت الکترواپتیکی موشکهای هوا به زمین AGM-65 ماوریک با استفاده مجدد از سخت افزار ماوریک های قدیمی به انجام رساندند.این برنامه ارتقا جهت عمر خدماتی AGM-65 تا زمان به پایان نرسیدن عمر جستجوگر CCD آن انجام می شود.مزایای عملیاتی این طرح شامل اصمینان پذیری بیشتر قابلیت عملکرد در سطوح نوری پایین می باشد.
نیروی هوایی ایالت متحده برای خرید حدود 2500 فروند موشک برنامه ریزی نمود.اما به علت عدم تامین بودجه موفق به انجام آن نشد و در نتیجه شمار موشکهای مدنظر خود را تا حدود 1200 فروند کاهش داد.همچنین ری تیان پیشنهاد یک تغییر در برنامه را ارایه کرد که در آن به منظور کاهش هزینه های توسعه ای ماوریک ها قدیمی استفاده می شد.این توافق دو جانبه ایجاب می کرد که ری تیان موشکهای قدیمی و بخش کنترل و هدایت آنها را از نیروی هوایی خریداری نماید.
همچنین ری تیان در چارچوب این برنامه مجبور خواهد بود و بخش هدایت وکنترل 5300 فروند موشک AGM-56G را که نیروی هوایی ایالت متحده پس از جنگ خلیج فارس در سال 1991 خریداری کرده بود دوباره بخرد.CCD با قسمت مرکزی عقب بدنه موشکها که قبلا جستجوگر فروسرخ در آن نصب شده بود یکی شد و موشک جدید AGM-65K نام گرفت.
نیروی هوایی ایالت متحده ابتدا قصد داشت با ارتقای CCD در AGM-65B نمونه AGM-65H را تولید کند.موشک های اولیه یک سرجنگی 125 پاوندی داشتند اما با اجرای برنامه تغییر AGM-56 ها سرجنگی قدرتمند 3000 پاوندی بر روی آن نصب گردید و عنوان AGM-65K به آنها اختصاص یافت.ری تیان قطعات جستجوگر فروسرخ که برای CCD مورد نیاز نیستند را به مشتریان خارجی خواهد فروخت اگر چه بعضی از جستجوگرهای فروسرخ می بایست دوباره ساخته شوند اما باز هم به کارگیری مجدد بعضی ها از سخت افزارها هزینه کلی تولید جستجوگرها را کاهش خواهد داد.
در چارچوب دومین قسمت برنامه ری تیان حدود 1000 تا 7000 فروند AGM-65A خریداری و در انبارها سرد نگهداری خواهند شد.این کار ضروری بود زیرا شرکت تهیه کننده بدنه ماوریک ری تیان دیگر به تولید آنها نمی پردازد اما هنوز هم سفارشهای خارجی برای موشکهای جدید دریافت می شود.
پس از تحلیلهای جزیی و باز کردن اجزای 6 موشک معلوم شد که انبارهای سرد دارای کارایی مطلوب مورد نظر ری تیان هستند.داخل خارج موشکها پوشش ضد خوردگی دارند.اما در ماوریک جدید فقط قسمت بیرونی پوشش داده شده بود.ری تیان موشکها را جدا نموده و اجزایی را که از نظر نظامی حساسیت داشتند از قبیل سرجنگی به دولت برگرداند.
AGM-65 ماوریک یکی از پرکاربردترین موشکهای هوا به سطح است که استفاده از آن در نیروی هوایی بیشتر کشورهای جهان و تقریبا برای تمامی جنگنده ها غربی به چشم می خورد.این موشک اکنون با گذشت 33 سال از به کارگیری نخستین نمونه آن همچنان در حال سپری کردن مراحل ارتقا و بهسازی می باشد تا در قرن جدید بتواند همچون گذشته نقش مهمی در درگیریها هوا به زمین ایفا نماید.
ارتقا در ایران
ارتقاء جدید نهاجا روی موشک های ماوریک
اما بر اساس تصاویری که جدیدا از یک ارتقاء برای موشک های سری ماوریک نهاجا منتشر شده، به نظر می رسد که حرکتی مهم، برای به روز رسانی مناسب در آنها انجام شده است. موشک های ماوریک در مدل A با توجه به دوره خود مشخصا از فناوری تصویر برداری پایین تر به نسبت زمان فعلی بهره برده و پروسه هدف یابی و قفل اولیه برای خلبان به وسیله آن کاری مشکل بوده است.
آنچه بر اساس تصاویر توسط نهاجا انجام شده تغییر دوربین تصویر برداری و همچنین برد های الکترونیکی قدیمی با مدل های جدید در این موشک ها است. در تصاویر پخش شده از این ارتقاء با واژه CCD رو به رو می شویم که مخفف عبارت انگلیسی Charge-coupled device است. این عبارت در زبان فارسی به صورت "افزاره بارجفت‌شده" یا "افزاره رنگ‌بردار" ترجمه می شود. به صورت پایه ای و به زبانی ساده، با استفاده از این فناوری می توان تصاویری با شفافیت و کیفیت بالا حتی در محیطی کم نور را بدست آورد. شبیه به این ارتقاء در موشک های سری AGM ۶۵H در آمریکا انجام شده و خصوصا برای عملیات در محیط های کویری و خشک گزینه های مناسب است
مشخصات عمومی
ماموریت:انهدام اهداف زمینی از قبیل تانک کشتی و ...
شرکت سازنده:ری تیان
موتور:یک موتور جتTX-481
سرعت:1150km/h
برد در ارتفاع بالا:27km
برد در ارتفاع پایین:13km
انواع مدلها:AGM-65A/B AGM-65D AGM-65G AGM-65E AGM-65F
قطر:305mm
پهنای بال:710mm
