نبرد دهانه گورکن
 
بخشی از جنگ مغول – جین
 
زمان : آگوست تا اکتبر 1211 میلادی
 
مکان :شمال چین ، ژانگیجاکو
 
نتیجه : پیروزی قاطع مغولان
 
فرماندهان و رهبران:
 
امپراتوری مغول :
 
چنگیزخان
موقالی
جبه
اوکتای
یلو توهوا
 
پادشاهی جین:
 
امپراتور ویشهااووانگ
دوجیس قیانو
وانیان جواین
وانیان چن یو
هرسل هوشاوو
وانیان گائوقی
مینگ آن
تو دانیار
پوخیان وانو
 
توان طرفین:
 
امپراوری مغول : 90 - 110 هزار سواره نظام
 
 
پادشاهی جین :350 هزار پیاده نظام ،150 هزار سواره نظام
 
تلفات :
 
امپراتوری مغول : نسبتا سنگین
 
پادشاهی جین : بسیار سنگین ( تقریبا تمامی افراد)
 
نبرد دهانه گورکن ( عملیات دهانه گورکن و کوهستان روباه وحشی ) نخستین نبرد قاطع در مرحله اول از جنگ مغول- جین بود.
 
 
قلمرو سه پادشاهی اصلی چین ( خی خیا ، جین و سونگ جنوبی) در آستانه قدرت گیری چنگیزخان و مغولان
 
 
 
 
 
پیش زمینه
 
در سال 1210 ،چنگیزخان با گفتن این که امپراتور جدید جین یک بزدل است و توانایی حکومت کردن ندارد به ویشهااووانگ توهین کرد.چنگیزخان ادعا می کرد «امپراتور باید مانند من مردی آسمانی باشد». به زودی اخبار پراکنده شد و از طریق یک افسر جین به گوش امپراتور نیز رسید.خشم امپراتور جین به صدور فرمان اعدام سفیر مغولان منجر شد.تنش میان مغولان و جین بالا گرفت و سرانجام چنگیزخان علیه جین اعلان جنگ کرد.
 
در مارس 1211 یک ارتش 90 هزار نفری مغول آماده شروع عملیات علیه پادشاهی جین بود.چنگیزخان تنها یک نیروی گارد 2 هزار نفره در مغولستان به جا گذاشت. این بدان معنا بود که بیش از 90 درصد از نیروهای رزمی قابل دسترس در مغولستان درگیر عملیات شده بودند.پیش از آغاز جنگ ، چنگیزخان و سپاهیانش طی یک مراسم مذهبی در کنار رودخانه خرلن به درگاه تنگری ( آسمان آبی ، خداوندگار مغولان ) دعا کردند تا بر جین پیروز شوند و انتقام سفیر مغول ، آمباغای خان را که توسط تاتارها تسلیم دشمن شده بود بگیرند.
 
 
ترکیب ارتش جین
 
ارتش جین از این سه بخش تشکیل یافته بود :
 
1- نیروهای مرزی : این نیروها چند ماه پیش از شروع جنگ اصلی در نبرد ووشابائو از مغولان شکست خورده بودند و به ناحیه دهانه گورکن عقب نشسته بودند.استعداد این نیروها بیش از 100 هزار نفر بود و توسط وزیر اول ، دو قیانو رهبری می شدند.
 
 
2- قوای اصلی : نیروی اصلی جین لشکری 250 هزار نفره بود که عمده ان از پایتخت گسیل شده بود و هدایت آن را فرمانده کل ارتش جین ، وانیان چن یو ، وزیر دوم امپراتور و ژنرال مینگ آن بر عهده داشتند.
 
3- قوای ذخیره : نیروهای کمکی از سراسر قلمرو جین ، نیرویی به استعداد 150 هزار نفر که ژنرال هرسل هوشاوو که مردی جاه طلب بود آن را فرماندهی می کرد.وظیفه او و نیروهایش محافظت از داتونگ بود.
 
 
نگاره ای خیالی از نبرد میان لشکریان مغول و جین
 
 
نبرد
 
عملیات کلی شامل پنج نبرد می شد که از اگوست تا اکتبر 1211 میلادی به وقوع پیوستند :
 
1-نبرد ووشابائو : از ماه می تا ژوئن
 
2- نبرد داتونگ :این نبرد در ماه اگوست درگرفت و به مدت یک هفته جریان داشت.چنگیز خان انجام این ماموریت را به سه پسر ارشد خود و ژنرال یلو توهوا واگذار کرد.هر کدام از پسران چنگیز 10 هزار سوار در اختیار داشتند.یک نیروی 30 هزار نفره سواره نظام به منظور پوشش دادن حرکت نیروهای اصلی مغول و قطع کردن خط ارتباطی نیروهای ذخیره جین به پایتخت ، شهر داتونگ را محاصره کردند.
 
3- عملیات دهانه گورکن :این نبرد در ماه اگوست به وقوع پیوست.این گذرگاه مستقیما به پایتخت جین منتهی می شد.شخص چنگیزخان با یک نیروی 60 هزار نفره درگیر این نبرد شد.
 
4-نبرد گویهبائو
 
5- اشغال جویونگ گوان توسط سپاه مغول : اما در این مرحله وزیر سوم ، تو دان یی ، به طرز موفقیت آمیزی با یک نیروی 20 هزار نفره از پایتخت دفاع کرد و باعث پایان یافتن عملیات توسط مغولان شد.
 
 
 
 
 
نبرد ووشابائو
 
 
ووشابائو در حال حاضر نزدیک شهر اولانقاب کنونی واقع شده است.طی چند سال ، وزیر اول جین ، دوجیس قیان نو ، فرمان به ایجاد یک سری استحکامات در نزدیکی قلمرو مغولان داد تا مغولان به طور دائم تحت مراقبت  و دیدبانی باشند.اما این تاکتیک با شکست مواجه شد ،اگر چه برخی از استحکامات پایداری خود را تا حدودی حفظ کردند.ووشابائو یکی از بزرگترین و مهمترین استحکامات جین در آن زمان بود.
 
جبه ،سردار مشهور مغول ، در نخستین حمله به ووشابائو موفقیتی کسب نکرد.اما با تغییر تاکتیک و حمله به پادگانی که مسئولیت کمک رسانی به ووشابائو را بر عهده داشت ، ووشابائو پس از مدتی توسط جبه تسخیر شد.با رسیدن خبر به  فرماندهان جین ، نیروهای حاضر در سه دژ مجاور به طرف  دهانه گورکن عقب نشینی کردند.این عقب نشینی فرصتی طلایی برای جبه فراهم کرد و هر سه دژ به آسانی تسخیر شدند.
 
 
عملیات کوهستان  گورکن
 
در مواجهه با حجم عظیم نیروهای جین ، چنگیزخان به این نتیجه رسید که بهتر است به جای جمله مستقیم به نیروهای جین ، به اردوگاه ها و مراکز تهیه تدارکات آن ها یورش برده شود.نیروهای جین با مشاهده قدرت رزمی بالای سواران مغول غافلگیر شدند و توان نگهداشتن خطوط دفاعی خود را از دست دادند.حملات سواران مغول باعث قتل عام شدن بسیاری از نیروهای ذخیره و غیراماده جین شد که در اردوگاه ها مستقر شده بودند.قوای جین تلاش کرد با عقب نشینی به یاری اردوگاه های تدارکاتی اش بشتابد  اما به دلیل هرج و مرج دیگر قادر به برقرای ارتباط با فرماندهی مرکزی خود نبود.سواران مغول با تعقیب نیروهای فراری جین طی خطوطی به طول چند صد کیلومتر ، ده ها هزار سرباز جین را  به طرز هولناکی قتل عام کردند.
 
 
 
 
نبرد دهانه گورکن
 
نیروهای جین در موقعیت دفاعی خود در این منطقه اعتماد به نفس بالایی داشتند و گمان می بردند قادر هستند سواران مغول را  که جنگیدن در استپ های باز را ترجیح می دادند به دام بیندازند.فرماندهان جین عمدا سپاهیان مغول را به این نقطه هدایت کردند و نیروهای خود را از شهرهایی که صدها مایل فاصله داشتند به این جا منتقل کردند.این ارتش آخرین نیرویی بود که بین چنگیزخان و امپراتور جین قرار داشت.بین 400 تا 500 هزار سرباز جین در تلاش بودند پیشروی بی رحمانه مغولان  را متوقف کنند ، پیشروی ای که تمام آبادی ها و شهرهای واقع در غرب یانگ جینگ ( پکن کنونی ) را به ویرانه تبدیل کرده بود.
 
 
این تفکر که سربازان جین همواره با سواران تازنده مغول در دشت های باز درگیر می شدند درست نیست.
در وهله اول ،نیروهای جین در تلاش بودند با بی اثر کردن سرعت سواران مغول  که در دشت های باز موثر بود و همچنین  خنثی کردن اثر کمان های ترکیبی مغولی ، قوای مغول را در گذرگاه های تنگ به دام بیندازند.
 
 
نکته دوم این بود که غافلگیر کردن مغول که بیابان گردان دائما آماده به جنگ بودند غیرممکن می نمود.کمان های ترکیبی مغولان برتری بالایی بر کمان های زنبورکی جین داشت و مغولان استفاده گسترده از زره را نیز شروع  کرده بودند.پیش از شروع نبرد ،چنگیز شماری از افراد را به منظور در اختیار گرفتن ارتفاعات  حول و حوش گذرگاه اعزام کرد، چیزی که فرماندهان جین فکر می کردند غیرممکن است.سپس بخشی از سواران مغول از طرفین به نیروهای جین یورش بردند.هنگامی که شخص چنگیز رودررو به نیروهای مستقر در گذرگاه دهانه گورکن حمله کرد ،نیروهای مغولی که پیشتر در ارتفاعات مستقر شده بودند از پشت به قوای جین حمله ور شدند و به قوای اصلی چنگیزخان ملحق گردیدند.یکی از خونین ترین نبردهای تاریخ بشر درگرفت ، و تقریبا تمامی سربازان جین کشته شدند.گفته می شود 10 سال بعد از وقوع حادثه ،انبوه استخوان های به جا مانده را می شد از 30 مایلی دید.
 
 
فرمانده اصلی نیروهای جین با مشاهده وضع پیش آمده به پایتخت امپراتوری ( پکن کنونی ) گریخت و با کشتن امپراتور ،کنترل شهر را که دیوارهایش غیرقابل تسخیر به نظر می رسید در دست گرفت.او در میدان نبرد کشته نشد.پس از چهار سال محاصره که ساکنان پکن را وادار به  آدم خواری  کرد ،شهر سرانجام تسلیم چنگیزخان شد وبرای رهاکردن شهر  باج کلانی به او پرداخت  کرد.فرمانده فراری از محاصره جان سالم به در نبرد.نبرد دهانه گورکن یکی از بزرگترین پیروزی های مغولان بود.ده سال بعد ،هنگامی که چانگ چون ، راهب تائوئیست برای دیدن چنگیزخان از منطقه نبرد عبور می کرد، توده های استخوان به وضوح در دره های اطراف دیده می شد.
 
 
پادشاهی جین که در آغاز قرن سیزدهم میلادی نیرومندترین حکومت در سراسر آسیا به حساب می آمد ، پس از این شکست سنگین  شروع به فروریختن کرد و در سال 1234 به طور کامل نابود شد.
 
 
نتیجه
 
پس از پایان این عملیات ، نیمی از توان رزمی 950 هزار نفره جین از دست رفت.مغولان ده شهر بزرگ قلمرو جین را غارت کردند و چنگیزخان برای بازگشت به مغولستان باجی به ارزش 500 غلام ،500 دوشیزه و 3 هزار اسب طلب کرد.
 
در نتیجه سرخوردگی ناشی از این شکست ، پادشاهی جین  فتح قلمرو سلسله سونگ را به جای دفاع از مرزهایش در برابر یورش های بعدی مغولان در اولویت قرار داد.