مشخصات  هواپیمای نظامی: پی-3 اوریون / P-3 Orion
نوع هواپیما: هواپیمای گشتی دریایی
کشورسازنده:  ایالات متحده آمریکا
شرکت سازنده: لاکهید
تاریخ نخستین پرواز: 1959
تاریخ رونمایی: 1962
وضعیت کنونی: فعال
بکار گیرنده ها: آمریکا، ژاپن، ایران، کره جنوبی، نیوزیلند، برزیل و ...
آغاز ساخت: 1957
تعداد ساخته شده: لاکهید: 650 فروند - کاوازاکی: 107 فروند
قیمت هر فروند: 36 میلیون دلار آمریکا در سال 1987

 

لاکهید پی-تری اوریون هواپیمای گشتی دریایی ساخت شرکت لاکهید آمریکا است که توسط نیروی دریایی بسیاری از کشورهای جهان استفاده می‌شود. از سال ۱۹۶۲ تاکنون از این هواپیما به عنوان گشت دریایی، هواپیمای اکتشافی، هواپیمای جنگی ضد کشتی، و هواپیمای جنگی ضد زیردریایی استفاده می‌شود.

پی۳ از موفق‌ترین هواپیماهای نسل خود و از معدود هواپیماهای جنگی است که در کشور سازنده خود (آمریکا) پنجاه سال سابقه فعالیت مستمر داشته‌اند. در سال ۲۰۱۰ حدود ۱۳۰ فروند از این هواپیما در نیروی دریایی آمریکا فعال بوده و تعدادی نیز در انبار ذخیره شده‌است. بر اساس برنامه نیروی دریایی در نهایت این هواپیماها با بوئینگ پی-۸آ پوسیدون جایگزین خواهند شد.

 

خصوصیات:

پی -3 اوراین یک جایگاه داخلی بمب در زیر بدنه جلویی هواپیما دارد که معمولاً اژدر مارک ۵۰، اژدر مارک ۴۶، و همچنین جنگ‌افزارهای خاص هسته‌ای روی آن نصب می‌شود. جایگاه‌های دیگر زیر بال، جنگ‌افزارهای دیگری نظیر ای‌جی‌ام-۸۴ هارپون، ای‌جی‌ام-۸۴ ای اس‌ال‌ای‌ام، ای‌جی‌ام-۸۴اچ/کی اس‌ال‌ای‌ام-ئی‌آر، ای‌جی‌ام-۶۵ ماوریک به تعداد ۵ عدد از نوع ۱۲۷ میلیمتری، راکت زونی، موشک‌های دیگر مین دریایی، و بمب‌های جاذبه زمینی را در خود جای می‌دهند.

 

آشنایی بیشتر با پی-3 اوریون:

در مورد نام این هواپیما، این توضیح قابل ذکر است که اوریون در نجوم به صورت فلکی شکارچی (یا همان صورت فلکی جبار) گفته میشود.


بدنبال گسترش روز افزون زیر دریایی در سالهای بعد از جنگ جهانی و لزوم ساخت یک هواپیمای اختصاصی برای شناسایی و حمله به زیر دریایی ها بیش از پیش احساس میشد (بخصوص که در این بخش روسها بسیار جلوتر بودند و این در اوج جنگ سرد بود)، این اندیشه نیروی دریایی آمریکا را بر آن داشت تا برای جایگزینی هواپیماهای P-2V  مناقصه ای را ارائه کنند. در این مناقصه شرکت لاکهید با طرح خود گوی رقابت را از رقبا ربود، لاکهید مارتین طرحی را تحت عنوان P-3 که بر اساس طرح L-188 الکترا که یک طرح مسافری بود طراحی کرد، اما این دو طرح با این وجود این که بسیار شبیه هم از کار در آمدند اما تفاوت های عمده ای داشتند، از جمله قابلیت حمل جنگ افزار در زیر بالها و همچنین بالهای رو به جلو (قسمت پشتی بالها به سمت جلو مایل است دلیلش هم بخاطر انعطاف پذیری بهتر در سرعت های پایین است)، قابلیت برخاست از باندهای کوتاه و نگهداری آسان. حال شاید برای برخی دوستان این سوال پیش آید چرا از یک هواپیمای جت استفاده نشد؟ دلیلش این است چون این هواپیما باید با سرعت کم برای شناسایی اهداف دریایی پرواز کند بهترین گزینه هواپیماهای توربوجت است. اولین مدلها تحت عنوان A و B در سالهای 60 و 61 در تعداد بالا تولید گردیدند. این هواپیما کارایی خوبی از خود نشان داد و بزودی بسیار محبوب شد، مدل سی که در سال 68 اولین پرواز خود را انجام داد به یکی از محبوب ترین مدلها مبدل شد به گونه ای که بجای ساخت مدل های جدید گونه های مختلف همین مدل طراحی و آپدیت شد.


اولین گونه Update I در سال 1975 پرواز کرد، این مدل دارای یک میکرو پروسسور جدید با یک ایونیک مدرن تر بود و همچنین نرم افزار های آن نیز از نو طراحی شده بود.

 

مدل Update II در سال 1977 وارد خدمت شد. این مدل مجهز به سیستم مادون قرمز اخطار دهنده و یک سیستم استراغ سمع با 28 کانال مغناطیسی ضبط صدا و اخلاگر الکتریکی و همچنین موشکهای هارپون بود.


مدل Update III در 1981 کامل شد و در 1982 وارد خدمت شد. در این مدل دستگاه های صدا سنج (کانالهای سنجش صدا) بصورت دو برابر نصب شد ه بود(برنامه ای تحت عنوان CHEX). و همچنین در این بمدل یشتر بروی دستگاه های سنجش کانالهای صدا و استراق سمع کار شده بود و تا سال 88 در حال گذشتن از آزمایشات گوناگون بود. این مدل قادر بود تا 11 نفر را با خود حمل کنند (5 افسر خدمه و 6 کاربر سیستم).


بعدها سیستم پردازش پیشرفته داده و شنود و همچنین دیتا لینک، آنتن های جدید و یک سیستم پشتیبانی الکتریکی ESM مولد سنجش صدا و یک سیستم پردازش دیتای جدید از نوع CP-2044 و سیستم کنترلی جدید هم به آن اضافه گردید.


از دیگر تغییراتی که بعدها روی این مدل انجام شد، اضافه شدن موشک اسلم (Stand-Off Land Attack Missile ) که موجب افزایش برد درگیری و توانایی حمله افقی به اهداف را به آن می داد، بود.


سیستم کنترل تطبیقی آنتنها از نوع AN/ALQ-158 که بر روی VHF فعال است و کاربرد آن برای شناسایی صوتی علائم زیر دریایی و سیگنالها دریافتی است (قابلیت ردگیری فرکانسهای رادیویی را نیز داراست)، می باشد و سیستم پیشرفته ی گیرنده ی علائم و فرکانسها (گیرنده دریایی) از نوع AN/ARR-78 مجهز به ۲۰ ماژول گیرنده با قابلیت شناساییی و پارازیت رادیویی بیش از ۹۹ کانال در هر ماژول است.


سیستم شناسایی و پروسس سیگنال این هواپیما از نوع AN/UYS-1 است که کاربرد آن در شنود رادیویی و شناسایی سیگنال ها و انتقال و تقویت صدا از طریق تصحیح دامنه فاز است.


سیستم تدابیر متقابل AN/ALQ-78A با یک ECP اصلاح شده و امکان تعمیر و نگهداری آسان و کاراییی بالاتر را دارا می باشد.


سیستم رادیویی موج بلند (طول موج بالا) از نوع  AN/ARC-187 با قابلیت ارتباط ماهواره ای است.


سیستم داده دیجیتالی کامپیوتر از نوع CP-2044 با توانایی بایگانی و عملیاتی بالا و یک میکرو پروسسور جدید (سه پروسسور Motorola 68030) با امکان نصب پردازشگر جانبی و باس دو برابر و امکان عیب یابی خودکار است.


سیستم مکان نمای جهانی (GPS) از نوع AN/ARN-151 با دقت ناوبری و اطلاعاتی فوق العاده بالا با ۵ کانال ضبط داده (پردازش داده) بدون توقف و امکان آنالیز و نمایش چهار ماهواره بطور همزمان می باشد.


سیستم پشتیبانی الکتریکی(ESM) از نوع AN/ALR-66A/B با قابلیت نظارت بر رادار ها و کنترل راداری (پالس کترل) و اخطار دهنده ی رادار با برد زیاد است (امکان کنترل و نظارت بر رادار کشتی ها و هواپیما ها را به آن میبخشد).

 

بطور کلی از P-3 برای تهیه تاکتیک های عملیاتی و نظارت و مراقبت هوابرد و  هشدار دهنده و همچنین مامورdت جانبی ضد سطحی و ضد زیر دریایی استفاده می شود.


بدلیل نیاز های روز افزون شناسایی و ردگیری دریایی و ضد زیر دریایی و همچنین پشتیبانی زمینی بشکل مداوم این هواپیما در حال بروز رسانی مداوم است.

همانطور که گفته شد، در جنگ یوگوسلاوی این هواپیما علیه اهداف زمینی و دریایی بکار گرفته شد و بسیار موفق نشان داد در جنگ عراق هم شرکت کرد اما بدلیل ضعف ارتش عراق چندان طعمه ای بدست نیاورد.


پیش از آن یک مدل  P-3E که اقدام به ردگیری و شنود مکالمات نیروی دریایی چین کرده بود توسط دو F-8 ارتش چین مجبور به فرود شد و هواپیما تقریبا سالم بدست چینی ها افتاد، با وجود این که خدمه ی آن تاجایی که توانستند سیستم های محرمانه را نابود کردند، باز هم مقداری اطلاعات ارزشمند نصیب چینی ها شد. البته هواپیما بعدا توسط یک رسلان AN-128 به آمریکایی ها تحویل شد.


از نظر سلاح بجز موارد یاد شده اوریون میتواند انواع راکت انداز ها را باخود حمل کند، همچنین برای حمله به کشتی ها و زیر دریایی ها بجز موشک هارپون و اسلم(و در برخی ماوریک) از اژدر های MK 46/50 نیز سود میبرد و همچنین بمب های عمقی MK 54/57/101 و مین های دریایی MK 25/36/39/55/56 با قدرت انفجار از ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ lb را نیز دارا می باشد.


اوریون بطور نرمال از ۴ موتور توربوپراپ T56-14 با رانش 14,644 kW نیرو میگیرد که به آن بیشینه سرعت 760 کیلومتر بر ساعت را می بخشد.


جالب است بدانید با وجودی که اوریون در جنگهای زیادی شرکت نکرده و بیش از ۴۰ سال عمر دارد تا کنون بیش از ۶۹۴ فروند از آن تولید شده و ۵۸ درصد هواپیماهای گشت دریایی از نوع اوریون هستند. البته ۱۰۷ فروند هم توسط صنایع کاوازاکی در ژاپن تولید گردید.


ابعاد: طول 35.61 و ارتفاع 10.27 m

 

سایرمدلها:


در اینجا فقط مدلهایی که مهمتر بودند را معرفی می کنم، چون اوریون تنوع مدلی بالایی دارد:


P-3C Update IV این مدل درواقع آپدیت برای تمام مدل های Update II .
EP-3C این مدل توسط صنایع کاوازاکی برای نیروی دریایی ژاپن ساخته شد.
NP-3C و RP-3C مدل هایی بود که بعنوان آزمایشگاه پرنده و تحقیقاتی برای منظورهای علمی و نظامی کامل شد.
UP-3C مدل باری.
RP-3D و WP-3D این مدل ها برای منظور های هواشناسی و مطالعه بر روی اتموسفر و جغرافیا کامل شد.
EP-3E موسوم به اریز این مدل به آنتنهای خارجی بزرگ در زیر دماغه مجهز بود و برای شناسایی مین ها وکشتی های دشمن و شنود مکالمات تکمیل شد(قابلیت حمل ۷ افسر و ۱۷ خدمه درجه دار )  کلا ۱۲ نمونه ساخته شد.
P-3F این مدل به سفارش ایران و تنها برای ایران ساخته شد در دهه ی ۷۰ کلا ۶ فروند از این نمونه ساخته شد.
P-3G این نمونه در واقع بستر طراحی P-7 بود که قرار بود جایگزین اوریون گردد که بعدا کنسل شد.
P-3K این مدل برای نیوزیلند از روی مدل B طراحی و ساخته شد کلا ۵ فروند ساخته شد.
P-3N این نمونه برای نوروژ از روی مدل B ساخته شد کلا ۲ فروند ساخته گردید.
P-3P این مدل برای پرتقال سخته شد ولی بعد ها ۶ فروند از آن به استرالیا فروخته شد.
P-3W این مدل بسفارش استرالیا از روی نمونه ی C-II ساخته گرید کلا ۲۰ فروند.
CP-140 موسوم به ارورا که به سفارش کانادا تکمیل گردید کلا ۱۸ فروند ساخته شد.

اوریون در خدمت نیروی دریایی ایران:

مدل F اوریون در خدمت نیروی دریایی ایران نیز هست، ایران پیش از انقلاب ۲ فروند اوریون تحویل گرفت و ۶ فروند هم سفارش داده بود، مدل های ایرانی که اختصاصا هم برای ایران طراحی شده بود از توانایی حمل موشک های ضد کشتی هارپون و سوختگیری هوایی برخوردارند. از  سیستم های آنها چندان اطلاعی در دست نیست اما باید قدیمی بودن و بهینه نشدن آنها را نیز به این موارد اضافه کرد خبری از استفاده از آنها در طول جنگ نیز وجود ندارد