لاکهید پی-تری اوریون هواپیمای گشتی دریایی ساخت شرکت لاکهید آمریکا است که توسط نیروی دریایی بسیاری از کشورهای جهان استفاده میشود. از سال ۱۹۶۲ تاکنون از این هواپیما به عنوان گشت دریایی، هواپیمای اکتشافی، هواپیمای جنگی ضد کشتی، و هواپیمای جنگی ضد زیردریایی استفاده میشود.
پی۳ از موفق‌ترین هواپیماهای نسل خود و از معدود هواپیماهای جنگی است که در کشور سازنده خود (آمریکا) پنجاه سال سابقه فعالیت مستمر داشته‌اند. در سال ۲۰۱۰ حدود ۱۳۰ فروند از این هواپیما در نیروی دریایی آمریکا فعال بوده و تعدادی نیز در انبار ذخیره شده‌است. بر اساس برنامه نیروی دریایی در نهایت این هواپیماها با بوئینگ پی-۸آ پوسیدون جایگزین خواهند شد.
خصوصیات:
پی -3 اوراین یک جایگاه داخلی بمب در زیر بدنه جلویی هواپیما دارد که معمولاً اژدر مارک ۵۰، اژدر مارک ۴۶، و همچنین جنگ‌افزارهای خاص هسته‌ای روی آن نصب میشود. جایگاه‌های دیگر زیر بال، جنگ‌افزارهای دیگری نظیر ای‌جی‌ام-۸۴ هارپون، ای‌جی‌ام-۸۴ ای اس‌ال‌ای‌ام، ای‌جی‌ام-۸۴اچ/کی اس‌ال‌ای‌ام-ئی‌آر، ای‌جی‌ام-۶۵ ماوریک به تعداد ۵ عدد از نوع ۱۲۷ میلیمتری، راکت زونی، موشکهای دیگر مین دریایی، و بمب‌های جاذبه زمینی را در خود جای می‌دهند.
آشنایی بیشتر با پی-3 اوریون:
در مورد نام این هواپیما، این توضیح قابل ذکر است که اوریون در نجوم به صورت فلکی شکارچی (یا همان صورت فلکی جبار) گفته میشود.
بدنبال گسترش روز افزون زیر دریایی در سالهای بعد از جنگ جهانی و لزوم ساخت یک هواپیمای اختصاصی برای شناسایی و حمله به زیر دریایی ها بیش از پیش احساس میشد (بخصوص که در این بخش روسها بسیار جلوتر بودند و این در اوج جنگ سرد بود)، این اندیشه نیروی دریایی آمریکا را بر آن داشت تا برای جایگزینی هواپیماهای P-2V مناقصه ای را ارائه کنند. در این مناقصه شرکت لاکهید با طرح خود گوی رقابت را از رقبا ربود، لاکهید مارتین طرحی را تحت عنوان P-3 که بر اساس طرح L-188 الکترا که یک طرح مسافری بود طراحی کرد، اما این دو طرح با این وجود این که بسیار شبیه هم از کار در آمدند اما تفاوت های عمده ای داشتند، از جمله قابلیت حمل جنگ افزار در زیر بالها و همچنین بالهای رو به جلو (قسمت پشتی بالها به سمت جلو مایل است دلیلش هم بخاطر انعطاف پذیری بهتر در سرعت های پایین است)، قابلیت برخاست از باندهای کوتاه و نگهداری آسان. حال شاید برای برخی دوستان این سوال پیش آید چرا از یک هواپیمای جت استفاده نشد؟ دلیلش این است چون این هواپیما باید با سرعت کم برای شناسایی اهداف دریایی پرواز کند بهترین گزینه هواپیماهای توربوجت است. اولین مدلها تحت عنوان A و B در سالهای 60 و 61 در تعداد بالا تولید گردیدند. این هواپیما کارایی خوبی از خود نشان داد و بزودی بسیار محبوب شد، مدل سی که در سال 68 اولین پرواز خود را انجام داد به یکی از محبوب ترین مدلها مبدل شد به گونه ای که بجای ساخت مدل های جدید گونه های مختلف همین مدل طراحی و آپدیت شد.
اولین گونه Update I در سال 1975 پرواز کرد، این مدل دارای یک میکرو پروسسور جدید با یک ایونیک مدرن تر بود و همچنین نرم افزار های آن نیز از نو طراحی شده بود.
مدل Update II در سال 1977 وارد خدمت شد. این مدل مجهز به سیستم مادون قرمز اخطار دهنده و یک سیستم استراغ سمع با 28 کانال مغناطیسی ضبط صدا و اخلاگر الکتریکی و همچنین موشکهای هارپون بود.
مدل Update III در 1981 کامل شد و در 1982 وارد خدمت شد. در این مدل دستگاه های صدا سنج (کانالهای سنجش صدا) بصورت دو برابر نصب شد ه بود(برنامه ای تحت عنوان CHEX). و همچنین در این بمدل یشتر بروی دستگاه های سنجش کانالهای صدا و استراق سمع کار شده بود و تا سال 88 در حال گذشتن از آزمایشات گوناگون بود. این مدل قادر بود تا 11 نفر را با خود حمل کنند (5 افسر خدمه و 6 کاربر سیستم).
بعدها سیستم پردازش پیشرفته داده و شنود و همچنین دیتا لینک، آنتن های جدید و یک سیستم پشتیبانی الکتریکی ESM مولد سنجش صدا و یک سیستم پردازش دیتای جدید از نوع CP-2044 و سیستم کنترلی جدید هم به آن اضافه گردید.
از دیگر تغییراتی که بعدها روی این مدل انجام شد، اضافه شدن موشک اسلم (Stand-Off Land Attack Missile ) که موجب افزایش برد درگیری و توانایی حمله افقی به اهداف را به آن می داد، بود.
سیستم کنترل تطبیقی آنتنها از نوع AN/ALQ-158 که بر روی VHF فعال است و کاربرد آن برای شناسایی صوتی علائم زیر دریایی و سیگنالها دریافتی است (قابلیت ردگیری فرکانسهای رادیویی را نیز داراست)، می باشد و سیستم پیشرفته ی گیرنده ی علائم و فرکانسها (گیرنده دریایی) از نوع AN/ARR-78 مجهز به ۲۰ ماژول گیرنده با قابلیت شناساییی و پارازیت رادیویی بیش از ۹۹ کانال در هر ماژول است.
سیستم شناسایی و پروسس سیگنال این هواپیما از نوع AN/UYS-1 است که کاربرد آن در شنود رادیویی و شناسایی سیگنال ها و انتقال و تقویت صدا از طریق تصحیح دامنه فاز است.
سیستم تدابیر متقابل AN/ALQ-78A با یک ECP اصلاح شده و امکان تعمیر و نگهداری آسان و کاراییی بالاتر را دارا می باشد.
سیستم رادیویی موج بلند (طول موج بالا) از نوع AN/ARC-187 با قابلیت ارتباط ماهواره ای است.
سیستم داده دیجیتالی کامپیوتر از نوع CP-2044 با توانایی بایگانی و عملیاتی بالا و یک میکرو پروسسور جدید (سه پروسسور Motorola 68030) با امکان نصب پردازشگر جانبی و باس دو برابر و امکان عیب یابی خودکار است.
سیستم مکان نمای جهانی (GPS) از نوع AN/ARN-151 با دقت ناوبری و اطلاعاتی فوق العاده بالا با ۵ کانال ضبط داده (پردازش داده) بدون توقف و امکان آنالیز و نمایش چهار ماهواره بطور همزمان می باشد.
سیستم پشتیبانی الکتریکی(ESM) از نوع AN/ALR-66A/B با قابلیت نظارت بر رادار ها و کنترل راداری (پالس کترل) و اخطار دهنده ی رادار با برد زیاد است (امکان کنترل و نظارت بر رادار کشتی ها و هواپیما ها را به آن میبخشد).
بطور کلی از P-3 برای تهیه تاکتیک های عملیاتی و نظارت و مراقبت هوابرد و هشدار دهنده و همچنین مامورdت جانبی ضد سطحی و ضد زیر دریایی استفاده می شود.
بدلیل نیاز های روز افزون شناسایی و ردگیری دریایی و ضد زیر دریایی و همچنین پشتیبانی زمینی بشکل مداوم این هواپیما در حال بروز رسانی مداوم است.
همانطور که گفته شد، در جنگ یوگوسلاوی این هواپیما علیه اهداف زمینی و دریایی بکار گرفته شد و بسیار موفق نشان داد در جنگ عراق هم شرکت کرد اما بدلیل ضعف ارتش عراق چندان طعمه ای بدست نیاورد.
پیش از آن یک مدل P-3E که اقدام به ردگیری و شنود مکالمات نیروی دریایی چین کرده بود توسط دو F-8 ارتش چین مجبور به فرود شد و هواپیما تقریبا سالم بدست چینی ها افتاد، با وجود این که خدمه ی آن تاجایی که توانستند سیستم های محرمانه را نابود کردند، باز هم مقداری اطلاعات ارزشمند نصیب چینی ها شد. البته هواپیما بعدا توسط یک رسلان AN-128 به آمریکایی ها تحویل شد.
از نظر سلاح بجز موارد یاد شده اوریون میتواند انواع راکت انداز ها را باخود حمل کند، همچنین برای حمله به کشتی ها و زیر دریایی ها بجز موشک هارپون و اسلم(و در برخی ماوریک) از اژدر های MK 46/50 نیز سود میبرد و همچنین بمب های عمقی MK 54/57/101 و مین های دریایی MK 25/36/39/55/56 با قدرت انفجار از ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ lb را نیز دارا می باشد.
اوریون بطور نرمال از ۴ موتور توربوپراپ T56-14 با رانش 14,644 kW نیرو میگیرد که به آن بیشینه سرعت 760 کیلومتر بر ساعت را می بخشد.
جالب است بدانید با وجودی که اوریون در جنگهای زیادی شرکت نکرده و بیش از ۴۰ سال عمر دارد تا کنون بیش از ۶۹۴ فروند از آن تولید شده و ۵۸ درصد هواپیماهای گشت دریایی از نوع اوریون هستند. البته ۱۰۷ فروند هم توسط صنایع کاوازاکی در ژاپن تولید گردید.
ابعاد: طول 35.61 و ارتفاع 10.27 m
سایرمدلها:
در اینجا فقط مدلهایی که مهمتر بودند را معرفی می کنم، چون اوریون تنوع مدلی بالایی دارد:
P-3C Update IV این مدل درواقع آپدیت برای تمام مدل های Update II .
EP-3C این مدل توسط صنایع کاوازاکی برای نیروی دریایی ژاپن ساخته شد.
NP-3C و RP-3C مدل هایی بود که بعنوان آزمایشگاه پرنده و تحقیقاتی برای منظورهای علمی و نظامی کامل شد.
UP-3C مدل باری.
RP-3D و WP-3D این مدل ها برای منظور های هواشناسی و مطالعه بر روی اتموسفر و جغرافیا کامل شد.
EP-3E موسوم به اریز این مدل به آنتنهای خارجی بزرگ در زیر دماغه مجهز بود و برای شناسایی مین ها وکشتی های دشمن و شنود مکالمات تکمیل شد(قابلیت حمل ۷ افسر و ۱۷ خدمه درجه دار ) کلا ۱۲ نمونه ساخته شد.
P-3F این مدل به سفارش ایران و تنها برای ایران ساخته شد در دهه ی ۷۰ کلا ۶ فروند از این نمونه ساخته شد.
P-3G این نمونه در واقع بستر طراحی P-7 بود که قرار بود جایگزین اوریون گردد که بعدا کنسل شد.
P-3K این مدل برای نیوزیلند از روی مدل B طراحی و ساخته شد کلا ۵ فروند ساخته شد.
P-3N این نمونه برای نوروژ از روی مدل B ساخته شد کلا ۲ فروند ساخته گردید.
P-3P این مدل برای پرتقال سخته شد ولی بعد ها ۶ فروند از آن به استرالیا فروخته شد.
P-3W این مدل بسفارش استرالیا از روی نمونه ی C-II ساخته گرید کلا ۲۰ فروند.
CP-140 موسوم به ارورا که به سفارش کانادا تکمیل گردید کلا ۱۸ فروند ساخته شد.
اوریون در خدمت نیروی دریایی ایران:
مدل F اوریون در خدمت نیروی دریایی ایران نیز هست، ایران پیش از انقلاب ۲ فروند اوریون تحویل گرفت و ۶ فروند هم سفارش داده بود، مدل های ایرانی که اختصاصا هم برای ایران طراحی شده بود از توانایی حمل موشک های ضد کشتی هارپون و سوختگیری هوایی برخوردارند. از سیستم های آنها چندان اطلاعی در دست نیست اما باید قدیمی بودن و بهینه نشدن آنها را نیز به این موارد اضافه کرد خبری از استفاده از آنها در طول جنگ نیز وجود ندارد
یکی از هواپیماهای استراتژیک شناسایی نیروی هوایی ارتش، هواپیمای P3F یا اوریون است.
مأموریت هایی که خلبانان و کادر پروازی و شناسایی در این هواپیما انجام می دهند، بیشتر معطوف به شناورهای سطحی و زیرسطحی در دریاست.
هواپیمای P3F سه مأموریت کشف و شناسایی زیردریایی، گشت دریایی و پشتیبانی الکترونیکی سایر هواپیماها و جنگنده‌ها را بر عهده دارد.
به تعبیر ساده‌تر این هواپیما متخصص جنگ با زیردریایی است و این جنگ ضد زیردریایی، هواپیمای P3F را از سایر مأموریت‌های محوله به آن متمایز می‌کند.
برای شناسایی و انهدام زیردریایی‌ها، ابتدا مناطقی که مشکوک به حضور زیردریایی است توسط نیروهای حاضر در منطقه به پست فرماندهی پایگاه هوایی اطلاع داده می شود، سپس هواپیمای P3F به پرواز درآمده و با استفاده از سیستم ایجاد میدان مغناطیسی، مناطقی که ممکن است یک شیء فلزی زیر آب وجود داشته باشد را شناسایی می کند. این شیء امکان دارد یک زیردریایی، قایق و کشتی غرق شده یا هر چیز فلزی دیگری باشد، برای شناسایی دقیق آن در مرحله بعد از سیستم 'سنودوی' استفاده می شود.
سیستم سونودوی یا گوی شناور از درون هواپیما به داخل آب و منطقه مشکوک پرتاب می شود، یک میکروفن از آن به طول حدود 60 پا داخل آب شده و تمام صداهای اطراف را ضبط و همزمان برای هواپیما ارسال می کند. متخصصین در داخل هواپیما، صداهای مختلف که ممکن است حتی صدای ماهی ها هم در آن وجود داشته باشد را در دستگاه‌های مخصوص آنالیز کرده و در صورت اطمینان از وجود صدای موتور زیردریایی، مختصات آن از قبیل طول و عرض جغرافیایی و عمق آن را به دست می آورند و در نهایت موشک و اژدر مخصوص انهدام زیردریایی از هواپیمای P3F شلیک میشود.
قابلیت‌های فراوان سیستم های الکترونیکی، راداری و شنود هواپیمای P3F از دیگر وجوه تمایز آن با سایر هواپیماهای هم کلاس خود است.
وجود رادیوهای VHF و UHF بسیار قوی که توانایی ارسال داده را در مسافت‌های بسیار طولانی دارد، از دیگر مزیت‌های مهم این هواپیماست که با همت متخصصان جهاد و خودکفایی نیروی هوایی ارتش از حالت آنالوگ به دیجیتال تبدیل شده است.
این هواپیما به دلیل مدت زمان زیاد پرواز از یک سیستم ناوبری کاملاً مستقل استفاده می کند، این استقلال سیستم ناوبری بدین معنی است که در طول پرواز از رادارهای زمینی استفاده نمی کند و خود به تنهایی میتواند کلیه مسیرها و موقعیت‌ها را شناسایی و به تمام نقاط کره زمین پرواز کند.
از وجوه دیگر تمایز این هواپیما، وجود دوربین‌های عکسبرداری بسیار قوی با قدرت زوم 5 کیلومتر است که قابلیت عکسبرداری و شناسایی در تمام نقاط خشکی و دریا را دارد.
چشم بینا روی خلیج فارس
خاطراتی از خلبانان اوریون نیروی هوایی
عبور و مرور روزانه بیش از صد فروند از شناورهای تندرو، ناوهای جنگی، کشتی های تجاری، نفتکش و ماهیگیری با پرچم ملیت های مختلف، در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز، این حوزه را به یکی از حساس ترین، مناطق جهان مبدل ساخته است و ساده لوحانه است اگر تصور شود که کشتی های تجاری و ماهیگیری، در این حوزه صرفا ًبه دنبال همان ماموریت های ظاهری هستند و در پی کسب اطلاع از وضعیت منطقه نمی باشند. بدین جهت هواپیماهای (پی- 3- اف) نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، روزانه با چندین سورتی پرواز بر فراز منطقه به گشت و شناسایی می پردازند.
کاوشگران ما در این پروازهای اکتشافی با تهدیدهای بالقوه و گاهی اخطارهای جدی کشتی ها نیز روبه رو می شوند اما تا پایان ماموریت محول شده مردانه می ایستند و از تهدیدهای دشمنان بیمی به خود راه نمی دهند.
قابلیت های مهم هواپیماهای (پی- تری- اف) از جمله، شناسایی شناورهای سطحی (زیر دریایی) سقف پرواز تا ارتفاع 30000 پا، توانایی حمل مقادیر بمب، موشک، اژدر، مین دریایی، بمب مخصوص انهدام زیر دریایی و سرعت زیاد 480 مایل در ساعت است که در بین هواپیماهای ملخ دار، این هواپیما را به یک هواپیمای استراتژیک اکتشافی و گشتی شناسایی تبدیل کرده است.
این هواپیما دارای چهار موتور می باشد و قادر است با دو موتور خاموش، حدود 22 ساعت پرواز بدون سوخت گیری انجام دهد. عده نفرات پروازی آن در ماموریت های عادی و اکتشافی ده نفر است که در طول پرواز ضمن این که با دستگاه های مربوط به خود کار می کنند، به شناسایی شناورها از نوع، ملیت و محموله نیز می پردازند.
سرهنگ خلبان جمالی فرد
در اولین هفته از جنگ تحمیلی که دشمن بعثی از زمین و هوا و دریا کشورمان را مورد تجاوز قرار داده بود، از فرماندهی عملیات به ما دستور داده شد تا به منظور ایمنی بیشتر به دلیل اهمیت نوع هواپیما، هواپیماهای شناسایی را سریعاً از یکانی که در آن مستقر بودند به پایگاه دیگری انتقال دهیم. بچه های گردان نگهداری هم که به حساسیت های موضوع پی برده بودند با دریافت پیام شروع به آماده سازیی هواپیماها کردند و پاسی از شب نگذشته بود که کلیه هواپیماها را به پایگاه مورد نظر انتقال دادیم.
هنوز آخرین فروند از هواپیماهای گشتی شناسایی، در باند فرودگاه پایگاه مورد نظر به زمین ننشسته بود که ماموریت جدیدی به ما محول شد. ماموریتی که تا آن روز سابقه نداشت. چرا که تمامی ماموریت های هواپیماهای گشتی شناسایی تا آن زمان در روز انجام می شد. شرایط اضطراری بود و طبعاً در چنین شرایطی، تمامی قوانین و مقررات به گونه ای دگرگون می شود...
تامل جایز نبود. طبق دستور ابلاغ شده به گشت زنی روی مدارهای تعیین شده بر فراز آب های نیلگون خلیج فارس پرداخته تا مدار 90 درجه در 50 مایلی شرق و غرب، پیش رفتیم و مواردی را که مشکوک به نظر می رسید شناسایی و فوراً گزارش کرده و مسئولان را در جریان امر قرار دادیم که بلافاصله تدابیر لازم درمقابله با آنها صورت گرفت. ما نیز پس از ساعت ها تلاش بی وقفه و گشت زنی و شناسایی در منطقه، بر اساس دستورالعمل با ماموریت مان خاتمه داده و در پایگاه مورد نظر، به زمین نشستیم.
در آن روزهای سخت با نجات این هواپیماها از خطر انهدام در پایگاه، و با پروازهای طولانی خلبانان مقاورم، کادر پرواز و خدمه دلسوز بخش مهمی از ترفندهای دشمن در منطقه استراتژیک خلیج فارس، به موقع نقش بر آب شد.
درست یک سال از آغاز جنگ تحمیلی می گذشت. در یکی از ماموریت های گشت و شناسایی که از سمت غرب آغاز می شد و به منتهی الیه 61 درجه ختم می گردید، ناگاه اخطاری از سوی ناوِ فرماندهی آمریکایی که در منطقه مستقر بود دریافت کردیم. اخطار، از شدت و قوت زیادی برخوردار بود. برای لحظه ای فکر کردیم شاید از محدوده مورد نظر خارج شده ایم. اما با ملاحظه مدار 61 درجه، پی بردیم در محدوده آب های متعلق به میهن عزیزمان هستیم. اهمیتی به اخطار ندادیم. لحظاتی بعد، اخطار دیگری دریافت کردیم. مبنی بر این که اگر چنان چه از مدار 61 درجه جلوتر برویم مورد هدف قرار خواهیم گرفت.
بچه ها با خونسردی تمام به گشت زنی، خود ادامه دادند و از اخطار ناو آمریکایی، ادامه مسیر دادیم. ناو آمریکایی که نافرمانی هواپیما را نسبت به اخطارش می دید و به شدت خشمگین شده بود ناگاه یک دستورالعمل جنگی را بر روی مدار اضطراری سه بار و با لحنی تند قرائت کرد. مفهوم این اخطار چنین بود:
" چنان چه ادامه مسیر بدهید طبق دستور ستاد جنگ آمریکا تلف شده خواهید بود."
اما این اخطار هم کوچک ترین خللی در اراده بچه ها وارد نکرد و در جهت خلاف مسیر و سطح پرواز مورد نظر آنها حرکت خود را ادامه دادیم و پس از شناسایی و انجام ماموریت به پایگاه مراجعت کردیم.
سرگرد فتح اللّه زیوری
در طول جنگ تحمیلی، به دفعات و به وضوح کشتی های عراقی را که تحت پرچم آمریکا اسکورت می دند می دیدیم. آمریکایی ها اجازه نزدیک شدن به این کشتی ها را به ما نمی دادند ولی بچه های پروازی، جسورتر از آن بودند که با این توپ و تشر ها از میدان به در روند. ما با ترفند های مختلف حتی الامکان به آنها نزدیک می شدیم و شماره آنها را گزارش می کردیم تا یگان های دریایی بتوانند آنها را متوقف و بازرسی کنند.
یک بار در سال 65 به هنگام گشت بر فراز خلیج فارس و عبور از تنگه هرمز متوجه کشتی ای شدیم که با پرچم آمریکا در حال تردد بود. تا حد ممکن به آن نزدیک شدیم و پس از حصول اطمینان از این که عراقی است مورد را گزارش کردیم. ساعتی بعد، کشتی با اخطار جنگنده های نیروی هوایی متوقف شد و جهت تخلیه، به یکی از پایگاه های جنوب کشورمان هدایت گردید. این کشتی حامل مهمات برای کشور عراق بود و در پوشش کالاهایی چون لوازم خانگی و کولر گازی، و ... ادوات و تجهیزات نظامی حمل می کرد.
بار دیگر در سال 65 به هنگام گشت بر فراز آب های خلیج فارس به یک فروند کشتی با پرچم مصر برخورد کردیم که به ظاهر در حال ماهیگیری بود اما در پوشش تورها و ادوات ماهیگیری، دستگاه های گیرنده و فرستنده نصب کرده بود. این کشتی در واقع کشتی جاسوسی بود و تحرکات منطقه را به نفع دولت عراق، زیر نظر داشت و گزارش می کرد که پس از شناسایی توسط ما این توطئه نیز خنثی گردید.
سرهنگ خلبان مصطفی سهرابی
در سیزدهم مرداد ماه 1366 بر روی مدار53 درجه بر فراز آب های خلیج فارس در حال پرواز گشت و شناسایی بودیم که ناگاه از طریق رادار کیش به ما اطلاع داده شد شش فروند هواپیما روی صفحه راداری مشاهده می شوند که از 60 مایلی به سوی ما در حرکت هستند و از ما خواسته شد سریعاً منطقه را ترک کنیم.
با دریافت این پیام از آن جا که این هواپیما (پی- تری- اف) با همه توانایی هایش توان دفاع از خود را ندارد فورا ارتفاع را کم کرده و به سطح 500 پایی رساندیم و با سرعت 220 نات، ادامه مسیر دادیم. هواپیمای دشمن به سرعت به ما نزدیک می شد و اگر حضور ناگهانی شکاری های خودی در آسمان منطقه نبود، بی تردید جان سالم به در نمی بردیم.
