کاملترین دایره المعارف فارسی نظامی

هواپیمای پیش اخطار A-50 موسوم به Mainstay در دهه هفتاد و به منظور جایگزینی هواپیمای قدیمی و ناتوان Tu-126 Moss طراحی شد و اولین نمونه از آن در سال 1980 اولین پرواز خود را به انجام رساند و تا سال 1992 بطور کامل جایگزین Tu-126 های قدیمی شد، این هواپیما که به مراتب توانمند تر از Tu-126 می باشد توسط شرکت بریو روسیه برپایه هواپیمای ترابری ایلیوشین 76 طراحی شد، علت اینکه ایلیوشین 76 بعنوان هواپیمای پایه برای انجام ماموریت پیش اخطار انتخاب شد اولا کاهش هزینه پروژه بود که نیاز به طراحی هواپیمای جدید را برطرف می ساخت (مانند E-3 Sentry) و همچنین از میان هواپیماهای آن زمان شوروی ایلیوشین 76 بواسطه ویژگی های پروازی (نظیر سرعت، برد، وزن محموله و...) مناسبترین گزینه بود.

جدیدترین نمونه از A-50 با نام A-50U است که از سیستم راداری Schnel-M بهره می برد که توانایی های گسترده تری به این نوع از Mainstay می دهد، نیروی هوایی روسیه قرار است طی برنامه ای تمام A-50 های خود را به این استاندارد ارتقا دهد که باعث می شود این پیش اخطار ها بتوانند تا سال 2020 در خدمت باقی بمانند.

A-50 توانایی انجام ماموریت های گشتی در ارتفاع 5000 تا 10000 متر را دارا است، این هواپیما می تواند حدود هفت ساعت به پرواز ادامه دهد و با یک بار سوخت گیری هوایی می تواند حدود چهار ساعت دیگر نیز به پرواز ادامه دهد. حد اکثر برد این هواپیما حدود 5000 کیلومتر می باشد و در مسیری بطول 2000 کیلومتر می تواند به مدت یک ساعت و بیست و پنج دقیقه در حالت گشتی باقی بماند. خدمه هواپیما نیز پانزده نفر شامل پنج نفر خدمه پرواز و ده نفر خدمه عملیات می باشد.

سیستم های راداری:

عمده تفاوت A-50 و IL-76 حذف قسمت شیشه ای دماغه هواپیما و رادوم بزرگ بالای بدنه است، این رادوم در مدل های اولیه سیستم راداری Flat Jack و در مدل U سیستم Schnel-M ساخت وگا را در خود جای داده است، این سیستم شامل قسمت های زیر می باشد:

ایستگاه رادار

سیستم کاهش داده

سیستم انتقال مکالمات و انتقال علائم

مجموعه دیجیتال کامپیوتری

ابزار شناسایی دوست و دشمن

سیستم هدایت صوتی برای هدایت جنگنده ها

سیستم رمزگشایی ارتباطات

ابزار ارتباطی رادیویی

ابزار مسافت یاب

ابزار ثبتی

برد این سیستم 800 کیلومتر می باشد و توانایی کشف و ردیابی 50 تا 60 هدف را داشته و می تواند 10 تا 12 جنگنده را بطور همزمان هدایت کند، گفته می شود این سیستم که توانایی کشف اهداف هوایی، زمینی و دریایی را دارد از سیستم های بکار رفته در E-3 Sentry نیز قوی تر است، هرچند بسیاری نیز با این نظر مخالفند.

سیستم های عمل و ضد عمل الکترونیک:

A-50 مجهز به یک مجموعه کامل از سیستم های الکترونیکی است که می تواند ضمن منحرف ساختن تسلیحات هدایت شونده دشمن در برابر اقدامات الکترونیک آنها نیز مقاومت نموده و به انجام اقدامات الکترونیک بر علیه دشمن نیز بپردازد. سیستم های ارتباط رادیویی بکار رفته نیز در برابر اقدامات الکترونیک دشمن کاملا قابل اعتماد اند و کمتر دچار مشکل می شوند.

با این وجود یکی از راه های حفاظت از آواکس نیز همراهی دیگر جنگنده ها است، چرا که هواپیمای بزرگی به مانند A-50 هر قدر هم که از سیستم های الکترونیکی پیشرفته ای بهره ببرد باز هم در برابر تجهیزات پیشرفته نمی تواند چندان مقاوم باشد.

کنترل پرواز و ناوبری:

A-50 از سیستم ناوبری و کنترل پرواز NPK-T استفاده می کند، این سیستم امکان ناوبری هواپیما در تمام ساعات شبانه روز و در هر نقطه ای از جهان را فراهم می کند. بعلاوه داده های این سیستم توسط سیستم های عملیاتی نیز قابل استفاده است.
 

آ-50 هواپیمای هشدار و مراقبت (آواکس) محصول کمپانی Beriev روسیه( شوروی) است که بر پایه ی هواپیمای ترابری ایلوشین-76 ام دی ساخته شده است و ناتو بر روی آن نام Mainstay را نهاده است.
این هواپیما جهت جایگزینی تی یو 126 موس ( ورژنی از بمب افکن بیر-تی یو 95) است.
آ-50 با نرخ تولید سالیانه 5 فروند از 1984 وارد خدمت شده است و حدود 40 فروند از آن تا سال 1992 ساخته شده است برخی مراجع تخمین می زنند که حدود 16 تا 20 فروند از این هواپیماها هم اکنون برای روسیه در وضعیت عملیاتی و در پایگاه کولا پنین سولا Kola Peninsula آن کشور قرار دارند و همانند هواپیماهای آئرفورت (هواپیماهای مسافری )رنگ آمیزی شده اند.
آخرین سری ارتقا بر روی این هواپیما ها که در سال 2008 انجام شد آ-50 را تا سال 2020 در سرویس
نگه می دارد ، این سری از هواپیماها به آ-50 یو معروف هستند.
در سال 2004 نیروی هوایی هند و طی قراردادی یک میلیارد و دویست میلیون دلاری برای انتخاب 3 فروند هواپیمای هشدار و مراقبت خود آ-50 را برگزید اگر چه سیستمهای الکترونیکی هواپیما با نمونه های
قدرتمند تر اسرائیلی محصول شرکت Elta جایگزین شده اند ، گفته می شود قدرت پردازش داده ها در مدل اسرائیلی 2 برابر قوی تر از مشابه روسی است. نیروی هوایی هند نخستین هواپیمای خود را در سال 2007 تحویل گرفت.
نیروی هوایی چین نیز 4 فروند آ-50 را سفارش داده بود که قرار بود با تجهیزات اسرائیلی تکمیل شوند اما با مخالفت آمریکا که به یک بحران بزرگ دیپلماتیک منجر شد چین هواپیمای فرستاده شده به اسرائیل را در سال 2002 بدون تجهیزات ساخت آن کشور دریافت نمود تا روسها تجهیزات راداری و الکترونیک آن را نصب کنند و تجهیزات اسرائیلی نیز تحت پروژه ی موسوم به کوندور به شیلی فروخته شدند.
عراق نیز با 3 هواپیمای بغداد 1 و 2 و عدنان در زمان صدام حسین از کاربران این هواپیما محسوب می شده (البته با تجهیزات فرانسوی از جمله رادار CSF Tigreتامسون با برد 350 کیلومتر ) گفته می شود 1 فروند از آنها نابود شده و 2 فروند دیگر به ایران فرستاده شده است .
ایران نیز از کاربران این هواپیما خوانده شده البته بر سر این موضوع که هواپیمای ایرانی سفارش جدیدی
است یا کاربرهمان هواپیمای عراقی تغییر نام داده شده می باشد اختلاف نظر وجود دارد .
نام آ-50 ایرانی در برخی منابع عقاب و در برخی دیگر سیمرغ عنوان شده است.
حداکثر سرعت آ-50 برابر با 800 کیلومتر ، طول هواپیما 46.5 متر و عرض آن 50.5 متر می باشد .
وزن خالی 75000 کیلوگرم و حداکثر وزن برخاست در مدل ایی به بعد 190 هزار کیلوگرم است
حداکثر ارتفاع آ-50 برابر با 10000 متر و حداکثر برد آن 6400 کیلومتر است و پایداری آن برابر با 7 ساعت و 40 دقیقه می باشد که با سوختگیری هوایی تا 4 ساعت دیگر افزایش می یابد
آ-50 دارای 5 خدمه ی پروازی و 11 خدمه ی مسئول سیسستمها است.
رادار این هواپیما موسوم به Schnel-M محصول کمپانی Vega است و تشکیل شده از:
ایستگاه رادار ، سیستم تجزیه و تحلیل اطلاعات ، سیستم جستجو ، انتقال و پاسخ گویی به سیگنالها ؛ سیستم کامپیوتری دیجیتالی چند منظوره ، سیستم شناسایی دوست و دشمن (ای اف اف) سیستم فرماندهی و هدایت جنگنده ها ، سیستم ارتباطی رمزگذاری شده ، سیستم ارتباطی رادیویی ، سیستم مسافت سنجی از راه دور و سیستم ثبت اطلاعات .
این سیستم رادار توانایی ردیابی و کنترل 50 تا 60 هدف دربرخی منابع و تا 200 هدف در برخی دیگر از منابع را داراست. آ-50 توانایی هدایت و راهنمایی 12 جنگنده (میگ 29 یا میگ 31) را نیز داراست.
این سیستم هواپیماهای دشمن را در فاصله ی 650 کیلومتری ، موشکهای کروز را در فاصله ی 215 کیلومتری ، موشکهای بالستیک را در فاصله ی 800 کیلومتری و اهداف زمینی را ( از جمله سیستمهای موشکی زمین به هوا را) در فاصله ی 300 کیلومتری شناسایی می کند.
فرکانس های این رادار در شعاع 50 تا 500 مگاهرتز و 0.5 تا 18 گیگاهرتز را جستجو می کند.
آ-50 دارای یک سیستم دفاع از خود می باشد که کلیه تسلیحات هدایت شونده و غیر هدایت شونده ی بر علیه خود را شناسایی می کند و همچنین دارای سیستمهای جنگ الکترونیک و ضد جنگ الکترونیک ECM می باشد.
سیستمهای راداری ، الکترونیک و ارتباطات رادیویی این هواپیما جهت کار در محیط های مملو از اختلالات
الکترونیکی و در شرایط جمینگ دشمن طراحی و ساخته شده اند.
سیستم ناوبری این هواپیما موسوم به NPK-T جهت هدایت هواپیما در تمامی ساعات شبانه روز و در هر شرایط آب و هوایی ساخته شده است .
آ-50 از 4 موتور توربوفن D-30KP با قدرت 12000 kgf سود می برد که البته درمدل هندی این موتورها با نمونه ی قدرتمندتر و کم صدا تر PS-90A-76 با قدرت 14000kgf تعویض شده است.
درمجموع اگر چه این هواپیما مشابه ایی-3 عنوان شده اما به پیچیدگی و توانایی آن نیست با این همه می تواند
پوشش راداری مناسبی را در شعاع 800 کیلومتری خودش بر علیه اهداف زمینی ، هوایی و دریایی فراهم کند.