مبحث کشف سامانه های راداری، هشدار به سامانه های پروازی خودی و اخلال روی سیستم های دشمن از جمله مسائل بسیار مهم و حیاتی برای بقاء پذیری در میادین نبرد امروزی است. امروزه با افزایش سیستم های پدافند دفاعی متحرک نیاز به داشتن سیستم های جنگال برای پرنده های بدون سرنشین نیز بدل به یک مسئله مهم شده و با شناخت دقیق این نیازها، اخیرا جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش طیف کاملی از محصولات در حوزه هشدار دهنده ها، سیستم های کشف و اخلال راداری را رونمایی کرده که می تواند یک گام مهم در افزایش توانایی پهپادی نیروی زمینی ارتش به صورت خاص و نیروهای مسلح کشور به صورت کلی باشد که در ادامه، نگاهی به اهمیت و ویژگی های این سامانه های هشدار دهنده خواهیم داشت.

در پروسه مقابله با تهدیدات، مطلع شدن از وجود تهدید یکی از اولین قدم ها برای مقابله و دفاع از نیروها و منافع خودی به حساب می آید که یکی از سیستم های مورد نظر در این بخش، هشدار دهنده های قفل لیزری است که در خصوص تابش امواج لیزر و برخورد آنها با بدنه تجهیزات، به کاربر هشدار می دهد که به مانند همین سیستم برای هشدار دهنده دریافت و قفل امواج راداری نیز توسعه پیدا کرده است. این سیستم ها منبع و جهت تابش این امواج را در اختیار کاربر قرار می دهد و بسته به نوع سیستم های دفاعی همراه کاربر وسیله مورد نظر می تواند انجام مانور برای خارج شدن از دید دشمن ، بکارگیری سیستم های اخلالگر یا استفاده از چف و فلر را مورد استفاده قرار دهد.

آغاز یک مأموریت مهم و جدید برای خانواده مشهور پهپادهای ایرانی/ «مهاجر ۶» مهیای سرکوب پدافند هوایی دشمن می‌شود +عکس

یک نمونه از سیستم های هشدار دهنده لیزری / راداری توسعه یافته در جهاد خودکفایی نزاجا

آغاز یک مأموریت مهم و جدید برای خانواده مشهور پهپادهای ایرانی/ «مهاجر ۶» مهیای سرکوب پدافند هوایی دشمن می‌شود +عکس

پهپاد مادر برای انجام عملیات کنترل و هدایت ریز پرنده های انتحاری نزاجا

 بر اساس تصاویری که در جریان مراسم جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش مشاهده شد، به نظر می رسد این هشدار دهنده ها روی پهپاد مادر مخصوص کنترل پرنده های کوچک انتحاری نزاجا توسعه پیدا کرده اند و البته با توجه به اندازه کوچک خود امکان نصب روی دیگر پرنده های بدون سرنشین ، بالگردها و جنگنده های سرنشین دار را نیز دارند. به نظر می رسد سیستم کوچک سفید رنگ زیر بدنه یک دریافت کننده هشدار لیزری و دو نیم کره مشکی رنگ نیز به نظر گیرنده های هشدار امواج راداری باشند.

مهاجر ۶ در نقش سرکوب پدافند هوایی دشمن

پهپاد مهاجر ۶ یکی از پرنده های بدون سرنشین تقریبا جدید در نیروهای مسلح به حساب می آید که در سالهای اخیر حجم زیادی از آنها هم به نیروهای ارتش، ناجا و سپاه تحویل داده شده است. این پرنده بدون سرنشین به صورت ترکیبی در نقش شناسایی و تهاجمی کاربرد دارد و می تواند تا ۴ تیر بمب دورایستا سری قائم را با برد تقریبی ۸ کیلومتر با خود حمل کند. اما بر اساس تصاویر پخش شده در مراسم مربوط به جهاد خودکفایی نزاجا باید گفت که به نظر می رسد قابلیت بسیار مهم اخلال و سرکوب پدافند هوایی دشمن نیز به این پرنده بدون سرنشین اضافه شده است.

در ابتدا بهتر است کمی به نقش سرکوب پدافند هوایی و اهمیت آن در رزم های هوایی بپردازیم. سیستم های راداری زمین پایه ، توپ ها و موشک های ضد هوایی در چند دهه اخیر جزو تهدیدات اصلی علیه هر گونه وسیله پرنده در میدان نبرد بودند. برای مقابله با این طیف از تهدیدات بحث ماموریت شناسایی و سرکوب پدافند هوایی دشمن طرح شده است. این ماموریت عمدتا در دنیای امروز بر عهده هواپیمای جنگنده سرنشین دار مجهز به سامانه های تخصصی و یا اخیرا برخی از پهپادهای انتحاری بوده است. در سالهای اخیر بحث توسعه غلاف های جنگال و اخلالگر برای پرنده های بدون سرنشین، از سوی برخی از بزرگترین ارتش های جهان مطرح شده است.  برای نمونه روی پهپادهایی مثل MQ-۱C و MQ-۹ آمریکا غلاف هایی در نقش هشدار دهنده راداری و همچنین سیستم جنگ الکترونیک نصب شده است.

آغاز یک مأموریت مهم و جدید برای خانواده مشهور پهپادهای ایرانی/ «مهاجر ۶» مهیای سرکوب پدافند هوایی دشمن می‌شود +عکس

پهپاد MQ-۱C مجهز به پاد اخلالگر NERO

آغاز یک مأموریت مهم و جدید برای خانواده مشهور پهپادهای ایرانی/ «مهاجر ۶» مهیای سرکوب پدافند هوایی دشمن می‌شود +عکس

پهپاد MQ-۹ مجهز به پاد هشدار دهنده راداری ALR-۶۹A

در مراسم رونمایی جهاد خودکفایی نزاجا، با دو سامانه تیام ۱۴۰۰ و طاها ۱۴۰۰ رو به رو شدیم که تصویر آنها عمدتا در کنار پهپاد مهاجر ۶ رویت شد و به نظر میرسد برای این پرنده بدون سرنشین در نظر گرفته شده باشد. سیستم اول یعنی تیام ۱۴۰۰ یک سامانه کاشف و هشدار دهنده مربوط به امواج راداری است که کمتر از ۵ کیلو وزن داشته و با جریان برق ۱۲ ولت مستقیم و یا ۲۲۰ ولت شهری توان فعالیت دارد و پس از انجام عملیات کشف و شناسایی اطلاعات مربوط به رادار دشمن را به سامانه جنگ الکترونیک طاها ۱۴۰۰ منتقل می کند.

سامانه طاها ۱۴۰۰ در حدود ۶ کیلو وزن داشته و همانند سامانه قبلی از جریان های ۱۲ یا ۲۲۰ ولت انرژی می گیرد و توان ایجاد اخلال روی رادارهای دشمن را دارد. هر دوی این سیستم ها به خاطر وزن و اندازه پایین توان نصب بر روی بالگردها و جنگنده های سرنشین دار را نیز دارند.

آغاز یک مأموریت مهم و جدید برای خانواده مشهور پهپادهای ایرانی/ «مهاجر ۶» مهیای سرکوب پدافند هوایی دشمن می‌شود +عکس

مهاجر ۶ در کنار سامانه های تیام و طاها ۱۴۰۰

اما بد نیست کمی در خصوص پهپاد مهاجر ۶ به عنوان میزبان اصلی این سیستم صحبت کنیم. این پهپاد توان حمل ۴۰ کیلوگرم محموله را دارد و می تواند با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت پرواز کند. در تصاویر مربوط به این پهپاد مشاهده شده که می تواند تا ۴ تیر بمب قائم را نیز با خود حمل کند که هر کدام از آن ها ۸ کیلومتر برد دارند. با فرض نصب دو سامانه طاها ۱۴۰۰ و تیام ۱۴۰۰ روی این پهپاد حدود ۱۰ الی ۱۱ کیلو وزن از مجموعه ۴۰ کیلو بار همراه این پهپاد تکمیل می شود ولی همچنان می توان گفت که این پهپاد توان حمل حداقل دو تیر بمب هدایت شونده را با خود دارد.

آغاز یک مأموریت مهم و جدید برای خانواده مشهور پهپادهای ایرانی/ «مهاجر ۶» مهیای سرکوب پدافند هوایی دشمن می‌شود +عکس

مهاجر ۶ در وضعیت رزمی سنگین با لود ۴ تیر بمب دورایستا

ترکیب این دو سیستم کاشف و اخلالگر راداری به همراه بمب های دورایستای قائم می تواند این پرنده بدون سرنشین را به یک دشمن سر سخت برای سیستم های دفاع هوایی کوتاه برد بدل کند. زمانی که این قابلیت را در کنار برنامه توسعه پرنده های بدون سرنشین انتحاری نزاجا با قابلیت شبکه محوری و کنترل و پرواز جمع به صورت 10 فروندی قرار می دهیم در حقیقت قطعات پازل به نوعی برای ما در حال تکمیل شدن هستند. از طرفی توسعه یک پهپاد انتحاری برد بلند مثل سری آرش ، پهپاد شناسایی و تهاجمی مثل سری کمان ۲۲ ، پهپاد های انتحاری با توان هوش مصنوعی و حالا مجهز کردن پرنده های مهاجر ۶ به ترکیبی از تسلیحات و سیستم های جنگ الکترونیک طیف تقریبا کاملی از توانایی های رزم بدون سرنشین هوایی را در اختیار ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار خواهد داد.

با این اوصاف، نظر می رسد یک تحول بزرگ در ساختارهای تهاجمی ارتش جمهوری اسلامی ایران رخ داده و نیرویی که تا حدود ۵ سال پیش آنچنان جدی و گسترده به حوزه پهپادی ورود نکرده بود امروز به لطف سالها تجربه و توانایی موجود در کشور، طیف گسترده ای از توانایی ها در حوزه بدون سرنشین در کلاس های شناسایی، رزمی، انتحاری، پرواز فوجی بر اساس هوش مصنوعی ، نبرد شبکه محور و البته قابلیت اخلال و سرکوب پدافند هوایی را به سازمان رزم خود افزوده است.

 

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید:

از جمله نمونه های موفق در این بخش، پهپاد رعد 85 بود که جزء اولین پهپادهای انتحاری کشور محسوب می شود که وارد خدمت ارتش ایران شده است. یک پرنده بدون سرنشین انتحاری کوچک که سالهاست به عنوان یکی از اصلی ترین سامانه های انتحاری بدون سرنشین کشور ما شناخته می شود. این پرنده بردی در حدود 100 کیلومتر داشته و بنا به اعلام مسئولین با قابلیت ارسال تصاویر توان درگیری با اهداف ثابت و متحرک را دارد.

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید/ «یورش فوجی» پهپادهای ایرانی از زمین به آسمان رفت +عکس

پهپاد انتحاری رعد

اما در جریان رزمایش بزرگ پهپادی سال گذشته ارتش بود که برای اولین بار، از پهپاد آرش رونمایی شد. یک پرنده بدون سرنشین با برد 2 هزار کیلومتر با قابلیت انتحاری که برد بلند ترین نوع در کلاس خود در جهان به حساب می آید. این پهپاد به صورت تخصصی قابلیت قفل بر روی ایستگاه های راداری و در اصطلاح سرکوب پدافند هوایی دشمن را نیز دارد.

پهپاد آرش در حقیقت بر اساس سری کیان توسعه پیدا کرده و خانواده پهپاد کیان دو عضو دارد که اولی کیان 1 نام دارد و در سال 1393 با ماموریت نقش هدف پرنده برای آزمایش سیستم های راداری وارد سازمان رزم نیروی پدافند هوایی ارتش شده است.

پهپاد کیان 2 با ماموریت ضد رهگیری و حمله به اهداف زمینی در شکل انتحاری در سال 1398 وارد خدمت شد که به نسبت مدل اولیه اندازه بسیار بزرگتری دارد. پهپاد کیان بر اساس اطلاعات اعلام شده بردی بیش از هزار کیلومتر را دارد و بر اساس برآوردهای موجود از سیستم شتاب دهنده اول سوخت جامد و موتور توربوجت بهره می برد.

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید/ «یورش فوجی» پهپادهای ایرانی از زمین به آسمان رفت +عکس

پهپاد کیان یک و دو در کنار یکدیگر

پهپاد آرش از نظر اندازه و ظاهرا تقریبا همان کیان 2 است اما یک تفاوت بزرگ در اینجا وجود دارد. در کنار بحث انتحاری، پهپاد آرش قابلیت سرکوب پدافند هوایی را در اختیار دارد. در خصوص سامانه های همراه این پهپاد خبر دقیقی منتشر نشده اما با این حساب به نظر میرسد در درون این پرنده بدون سرنشین، سیستم های دریافت کننده امواج راداری نصب شده و می تواند با ایجاد حالت آشیانه یاب راداری هدف را کشف و به آن حمله کند.

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید/ «یورش فوجی» پهپادهای ایرانی از زمین به آسمان رفت +عکس

تصویر پهپاد آرش در زمان پرتاب

ورود نزاجا به باشگاه حملات فوجی پهپادی و هوش مصنوعی

در روزهای اخیرا جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش از یک سری دستاوردهای جدید خود رونمایی کرده که نشان از یک جهش بسیار بزرگ در توانایی مجموعه آجا در حوزه بدون سرنشین ها می دهد. یکی از مهم ترین دستاورد های به نمایش درآمده بحث پرنده های بدون سرنشین انتحاری با قابلیت حمله موجی در دسته های 10 فروندی و همچنین قابلیت بهره گیری از هوش مصنوعی بوده است.

نکته جالب ماجرا اینجاست که به فاصله کمی و در جریان رزمایش پیامبر اعظم(ص) 15 نیروی هوافضای سپاه در اواخر سال پیش بود که برای اولین بار به صورت رسمی به بحث استفاده از هوش مصنوعی در پهپادهای سپاه نیز اشاره شد و تصویری از پرواز جمع پرنده های بدون سرنشین سپاه به نوعی نشان دهنده وجود یک الگوریتم هدایتی بین این پرنده ها بود.

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید/ «یورش فوجی» پهپادهای ایرانی از زمین به آسمان رفت +عکس

پرواز جمع چهار فروند پهپاد شاهد ۱۸۱ در رزمایش اخیر سپاه

بر اساس اطلاعات موجود این پهپادها برای کنترل از یک ایستگاه زمینی بهره گرفته و برد پروازی آنها نیز بین 40 الی 400 کیلومتر است. این پرنده های بدون سرنشین همچنین از قابلیت شبکه شدن و به اشتراک گذاری اطلاعات در کنار بحث ارسال اطلاعات به سسیستم کنترل برخوردار هستند. این پرنده های بدون سرنشین از سر های جنگی به وزن 5 الی 15 کیلوگرم برخوردار هستند.

با نگاه به پرنده های بدون سرنشین انتحاری جدید نزاجا متوجه وجود یک پرنده بدون سرنشین بزرگ تر و تعداد پرنده بدون سرنشین کوچک تر می شویم. بر اساس اطلاعات موجود پرنده بدون سرنشین بزرگ در نقش نوعی پرنده مادر و کنترل کننده اصلی ایفای نقش کرده و از طریق این پهپاد بزرگ است که سایر پرنده های انتحاری کوچک تر نیز کنترل می شوند.

این مسئله کنترل می تواند به صورت لحظه ای و آنلاین از طریق واحد کنترل زمینی و یا به صورت هوش مصنوعی و از پیش تعیین شده و بر اساس اطلاعاتی باشد که از قبل در پهپاد پیشرو یا اصطلاحا مادر ذخیره شده است. این نوع از سیستم هدایت و کنترل را شاید بتوان لبه فناوری کنترل و عملیات بدون سرنشین در جهان حساب کرد که به نوعی سر ریز آن برای جنگنده های سرنشین دار در جنگنده های نسل جدید نیز طرح شده است.

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید/ «یورش فوجی» پهپادهای ایرانی از زمین به آسمان رفت +عکس

 

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید/ «یورش فوجی» پهپادهای ایرانی از زمین به آسمان رفت +عکس

مجموعه پهپادهای انتحاری نزاجا - پهپاد بزرگر تر در نقش پرنده پیشرو و پهپادهای کوچکتر در نقش دنباله رو

برای نمونه در کانسپت های مطرح شده برای جنگنده های نسل 6 به ترکیبی از بحث هوش مصنوعی و پرواز پرنده های بدون سرنشین در کنار یک جنگنده سرنشین دار به عنوان مادر و واحد کنترل اشاره شده است که در صورت لزوم البته این پرواز می تواند به صورت مستقل و بر اساس هوش مصنوعی باشد. پرنده های بدون سرنشین در این سناریو در محیط های پر خطر وارد عمل شده و تهدید را نسبت به پلتفرم سرنشین دار کاهش می دهند. در عین حال قابلیت رزم شبکه محور باعث می شود تا این پرنده ها امکان به اشتراک گذاری اطلاعات با یکدیگر را نیز داشته باشند که این مسئله میزان اطلاع از وضعیت کلی پیرامونی را گسترش داده و درصد موفقیت عملیات را نیز افزایش می دهد.

مسئله مهم و قابل توجه دیگری که در خصوص نسل جدید پهپادهای ارتش اعلام شده توان ضد هوایی و مقابله با اهداف پروازی است. علاقمندان به حوزه نظامی اطلاع دارند که امروزه در جهان بحث توسعه سامانه های بدون سرنشین خصوصا در حوزه حملات فوجی ، توسعه پرنده های بدون سرنشین کوچک و استفاده از پرنده های بدون سرنشین تجاری برای عملیات های جاسوسی و تروریستی هر روز در حال گسترش پیدا کردن است. در سالهای اخیر در کشور ما سیستم های پدافندی مختلفی برای مقابله با این طیف از تهدیدات توسعه پیدا کرده اما یکی از روش های تقریبا جدید در این حوزه پاسخ دادن با پهپاد خودی به پهپاد دشمن است.

پهپاد های انتحاری کوچک مثل مدل تولید شده برای نزاجا با توجه به توان صنعتی کشور در این حوزه در تعداد انبوه قابلیت تولید را دارند و می توان در شرایط قرار گرفتن در معرض یک تهاجم با موجی از پرنده های بدون سرنشین در تعداد کم یا زیاد این پهپادهای انتحاری را به سمت آنها فرستاده و با انفجار در آسمان تهدید را نابود کرد.

در حوزه عملیات زمینی نیز یکی بحث شناسایی و دیگری بحث تهاجم زمینی طرح می شود. در بحث شناسایی باید دقت داشت که اطلاعات جمع شده از یک مجموعه از پرنده های بدون سرنشین می تواند فضای بسیار بیشتری را گسترش دهد و در بحث تهاجم نیز نکته مهم این است که حمله در دسته های بزرگ تر شانس موفقیت و عبور از سد پدافند دشمن را نیز شدیدا بالا خواهد برد. در بحث سر جنگی باید گفت که میزان در نظر گرفته شده برای این پهپادها و خصوصا پروفایل پروازی و حمله از بالای آنها می تواند برای نابودی طیف گسترده ای از تهدیدات موجود روی زمین مثل انواع زره پوش ها ، تانک ها ، خودروهای انتحاری و خصوصا سامانه های راداری و حتی پدافندی باشد.

با این اوصاف نیروی زمینی ارتش با رونمایی از سیستم جدید در حقیقت یک گام پرش گونه برای ورود به فضای نبرد شبکه محور و بدون سرنشین در قرن جدید را برداشته و همگام با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در حال حاضر از معدود دارندگان این توانایی در میان ارتش های جهان محسوب می شود. حالا بهتر می توان درک کرد چرا ژنرال مکنزی فرمانده ستاد مرکزی تروریست‌های آمریکایی در غرب آسیا (سنتکام) طی روزهای گذشته اعتراف کرده که ایران با استفاده از انواع پهپادهای رزمی و شناسایی، برتری هوایی آمریکا در منطقه را پس از دهه ها، به چالش کشیده است.