درحال حاضر و در دنیای مدرن امروزی نیروی هوایی و قدرت هوایی یک کشور از اهمیت فوق العاده زیادی بر خوردار است . در حال حاضر کشوری که دارای یک نیروی هوای مقتدر و قدرتمندباشد از اهمیت زیادی برخوردار میشود هر چند هیچ وقت نیروی هوایی نمیتواند شرایط اشغال کلی رو پیش بیاورد و این نیروی زمینی هست که کار آخر رو انجام میدهد ولی یک نیروی هوایی قدرتمند و مدرن یک پشتیبان بسیار خوب برای نیروی زمینی و دریایی هست و میتواند در دفاع از تمامیت ارضی کشوری و یا تهاجم به مواضع کشوری بسیار ماثر باشد .در این تحلیل کوتاه سعی میکنم کمی در باره نیروی هوایی ایران و یک سری اطلاعات و آمار درباره این نیرو بنویسم هر چند هیچ ادعایی در مورد امار دقیق و کامل ندارم و اطلاعاتم در حد یک اطلاعات معمولی میباشد.نیروی هوایی ما در سالهای خیلی قبل در قبل از انقلاب در حدود دهه 30 شکل گرفت از همان ابتدا سعی بر آن شد یک نیروی هوایی قدرتمند و مدرن تشکیل شود و شاه و ژنرال هایش و در راس آنها تیمسار طوفانیان بسیار برای این نیرو هزینه گذاشتند و خرید های بسیار کلانی را برای تجهیز این نیرو بکار بردند . خرید جنگندهای مدرن روز آن زمان ـ سیستم های پدافند مدرن ـ موشک و همچنین أموزش وسیع نیرو ها که بیشتر در امریکا أموزش میدیدند . تقریبا میشه گفت یک نیروی هوایی قدرتمند آمریکایی تشیکل دادند .تا سال 57 و تا قبل از پیروزی انقلاب 57 آمار جنگنده های ایران بدین شرح بود :1- 79 فروند جنگنده ـ شکاری ( رهیگر ) F-14 Tomcat A 2- حدود 180 فروند جنگند ـ شکاری F-5 Tiger A/E 3- حدود 200 فروند جنگنده ـ شکاری و بمب افکن F-4 Phantom E/D و RF-4 Phantomالبته قرار بر این بود خرید های کلانی دیگری همچون خرید حدود 200 فروند F-16 و خرید 100 فروند دیگر F-14 و همچنین خرید F-4 و F-18 و سیستم های دیگر از قبیل خرید سیستم رادار هوایی ( اواکس) انجام پذیرد که همه اینا به دلیل ماجرای انقلاب به هم خورد و حتی قراردادهای که حتی امضا هم شد بود فسخ گردید .لازم به ذکر است آمریکا به چند دلیل علاقه وافری به تجهیز نیروهای نظامی ایران و بخصوص نیروی هوایی نشان داد. تحویل F-14 ها که تا کنون هم به هیچ کشوری تحویل داده نشدند و سایر تجهیزات دیگر این ادعا را ثابت مبکند . امریکا چون ایران را بزرگترین متحد خود در خاورمیانه میدید و همچنین رابطه بسیار دوستانه ای با شاه و حکومت ایران داشت و اینکه سعی در مقابله با روسیه داشت و از این طریق ایران را گزینه مناسبی میدید . دلایلی بود که باعث شد این گونه نیروهای ایرانی را تجهیز کند.البته شایان ذکر است پرسنل نیروی هوایی و خلبانان این نیرو هم با استعداد و هوش بالای خود تحسین همگان را برمی انگیختن بطوری که ما ان سالهای بهترین ناوگان سوخت رسانی هوا به هوا در دینا داشتیم و سورتی پرواز های متعدی که در دینا نمونه نداشت را خلبانان ایارن انجام میدادند.بعد از انقلاب 57 و بعد از فسخ تمام قرارداد ها و همچنین رفتن بسیاری از پرسنل نیروی هوایی به خارج و اعدام و زندانی برخی دیگر که در وفاداری انها شک بود و تحریم آمریکا نیروی هوایی قدری تحلیل رفت ولی کماکان با همان پرسنل باقیمانده مقتدرانه انجام وظیفه میکرد . در این سالها و تا سال 59 یعنی سروع جنگ با عراق حدس زده میشود که تقریبا بیشتر جنگنده های در حالت عملیاتی بوده باشند .اما با شروع جنگ, ایران که بهتر تجهیز شده بود برتری مطلق هوایی خود را به عراق ثابت کرد و بین سالهای 59 تا 61 این نیروی هوایی ایران بود که فوق العاده ظاهر میشد و عملیات های تحسین برنگیزی چون" اچ سه" رو به انجام میرسوند اما بعد از ان کم کم تعداد هواپیماهای عملیاتی ایران به دلیل نبود قطعات یدکی و سرویس مناسب و همچنین کاهش خلبانان خبره و پرسنل خبره دیگر رو به تنزل پیدا کرد و از أن طرف عراق با حمایت بی چون چرای اعراب ـ روسیه ـ فرانسه و غرب به سرعت نیروی هوایی خود را تجهیز کرده و به خرید های کلانی رو بخصوص از فرانسه و روسیه انجام میداد . بعد ان سالهای عراق جرات پیدا کرد و سورتی پرواز های بیشتری رو درون خاک ایران انجام میداد این در حالی بود که روز به روز نیروی هوایی ایران رو به تحلیل گذاشته بود . اما با این وجود تیز پروازان نیروی هوایی و پرسنل این نیرو با همان تجهیزات و کاستی ها هیچ وقت اجازه ندادند عراق برتری خود رو به ایران ثابت کند و تا پایان جنگ هم حتی در خیلی از موارد برتر از عراق بودند . اما دیگه در سالهای پایانی جنگ واقعا نیرو تحلیل رفته بود و به استناد گفته های برخی پرسنل نیرو ما حتی در آن سالها به اندازه 30 جنگنده عملیاتی هم نداشتیم در صورتی که عراق چیزی در حدود 250 جنگنده عملیاتی را اختیار داشت و سورتی پرواز های عراق چیزی در حدود 4 برابر ایران بود .ولی خوشبختانه جنگ در سال 67 تمام شد . و تعداد هواپیماهای ساقط شده ایران در جریان جنگ بدین شرح بود1- بین 10 تا 14 جنگنده F-142- حدود 45 فروند F-53- حدود 50 فروند F-4البته باید ذکر کنم خلبانان ایران و پدافند هوایی ایران هم جنگند ها عراقی رو بی نسیب نذاشت و چیزی حدود سه برابر هواپیما های ساقط شده خود هواپیماهای عراقی رو ساقط و شکار کرد.همچنین ایران تعدادی از هواپیما های خود را نیز اواراق کرد تا بتواند از قطعات یدکی انها برای هواپیماه های اماده دیگر استفاده کند .امار جنگند های ایران در سال 67 به شرح زیر است .1- حدود 60 فرند F-14 A چیزی در حدود 10 تای آنهای عملیاتی بود2- حدود 75 فروند F-5 که چیزی در حدود 20 فروند انها عملیاتی بودند3- حدود 75 فروند F-4 که بیشتر از 20 فروند آنها هم عملیاتی نبودنبعد از جنگ به دلیل تحریم شدید از سوی غرب و بخصوص آمریکا ایران در صنایع نظامی به سمت روسیه و چین چراغ سبز نشان داد و در همان سالهای 68 حدود 60 فروند F-7 چینی رو خریداری کرد . لازم به ذکره که این هواپیما نمونه چینی و مونتاژ شده MIG-21 روسی میباشد و اصلا جنگنده ای قدرتمتد و خوبی به شمار نمیاد ولی از روی اجبار ایران تن به این قرارداد داد . چون ما تحریم بودیم و تحویل سلاح های مدرن به ایران ممنوع بود . به هر حال ایران سالهای بعد سفارش خرید MIG-29 ـ SU-25 ـ SU-24 ـ SU-27 و جنگنده پیشرفته MIG-31 رو به روسها داد که تا امروز احتمالا فقط سوخو 27 و میگ 31 به ایران تحویل داده نشده است .یاداور میشم به دلیل تحریم از سوی آمریکا ایران در صنایع نظامی رو به چین ـ روسیه واکراین أورد و متخصصان دفاعی ایران با کمک متخصصان چینی و روسی و اکراینی توانستند تعداد بیشتری از جنگند های امریکای رو بازسازی و عملیاتی کنند و همچنین متخصصان ایرانی توانستند شروع به مونتاژ هواپیما و موشک و ساخت آنان کنند که در این راستا قدرم های خوبی برداشته شده تا جایی که ایران تونست جنگنده آذرخش و شفق رو به پرواز دربیاره و در زمینه ساخت موشک های هوا به هوا هم موفقیت های خوبی رو پیدا کرده و توانسته مدلهای مونتاژ شده موشک های چینی و روسی و حتی آمریکایی نظیر فونکیس رو بازسازی و مونتاژ نمایددر زمنیه پدافند زمین به هوا ایران قبلا و تا سالهای 67 وابسته به سیستم پدافند موشکی هاگ بود که این سیستم ساخت امریکایی هست و در جای جای ایران پخش شده البته سیستم های دیگه ای هم هستند ولی سرآمد اونا همین هاگ هست . در سالهای بعد ایران علاوه براین سیستم پدافند هاگ . موشک ها و پدافند قدرتمند موسوم به S-200 رو از روسها دریافت گرد لازم است بگم این سیستم قدرت خوبی در مقابله با شکاری های دشمن و موشک های بالستیک نیرو های متخاصم ایفا میکنه . سیستم دیگری به نام سام هم که از روسها خریداری شده و پدافند خوبی به حساب میاد به جمع سیستم های پدافند موشکی ایران اضافه شده . در کل هنوز ضعف های در بخش رادار و پوشش راداری در ایران مشاهده میشه ولی در به هر حال با این سیستم های پدافندی میشه گفت قدرت بازدارنگی هوایی خوبی در این زمینه دارم .ایران در قبل بیشتر متکی به هواپیماهای ترابری امریکایی نظیر C-130 و فالکون و بوئینگ بود ولی با خرید های از روسیه و اکراین دیگه هواپیماه های ترابری روسی به وفور در نیروی های ارتش و سپاه دیده میشوند . در ضمن خود ایران هم در زمینه ساخت هوپیمای ترابری کوشش های کرده و ایران 140 رو به نمایش گذاشته که البته گفته میشه ایران 140 بیشتر نمونه کپی شده آناتوف اکراینی هست .در سالهای 1991 در جریان حمله عراق به کویت و حمایت نیروهای سازمان ملل و در راس آنها آمریکا از کویت تعدادی از جنگند شکاری و بمب افکن های عراقی که از ترس رهگیری و انهدام جنگنده های عراقی به ایران به امدند . و در جریان جنگ اخیر امریکا و عراق هم تعدادی دیگر از جنگنده ها عراقی از ترس انهدام به ایران به امانت گذاشته شدن . ایران در این سالها تعدادی از انها که ارزش عملیاتی شدن رو داشتن به ناوگان هوایی خود اضافه کرده و از سرنوشت مابقی اطلاعاتی در دست نیست . هنوز مشخص نشده آیا ایران انها را تحویل داده یا نه . این جنگند ها که به خدمت نیروی هوایی در آمدنده به شرح زیر میباشند :1- تعدادی جنگنده ـ بمب افکن SU-242- تعدادی جنگنده ـ بمب افکن SU-253- تعدادی جنگنده ـ شکاری Mirage F-1Q4- تعدادی جنگنده ـ بمب افکن SU-20/19/17 که ارزش زیادی ندارند5- و شاید تعدادی میگ 23 و میگ 29 و جنگنده های دیگراما در حال حاضر امار جنگنده های ایرانی که رد حال خدمت هستند بصورت تقریبی بدین شرح است :1- حدود 55 تا 60 فروند جنگنده ـ شکاری F-14 A که احتمالا بین 30 تا 35 تای آنها عملیاتی هست2- حدود 70 فروند F-4 Phantom E/D و RF-4 که گمان نمیره بیشتر از 45 فروند آنها عملیاتی باشند3- حدود 75 فروند F-5 Tiger که احتمالا چیزی در حدود 50 تای انها عملیاتی میباشند4- حدود 40 فروند MIG-29 Folcroun A که به احتمال زیاد همه آنها عملیاتی هستند5- حدود 20 تا 25 فروند Mirage F-1Q که بیشتر اونا عملیاتی میباشند6- حدود 25 فروند Su-24 Fenser که احتمالا همه آنها عملیاتی میباشند7- حدود 20 فروند Su-25 ( فراگ فوت ) که باید همه آنها عملیاتی باشند و در ضمن این بمب افک در اختیار نیروی هوایی سپاه هست8- حدود 50 فروند F-7 چینی ( میگ 21 ) که حدودا 40 تای آنها عملیاتی هست9- تعدادی جنگنده F-6 که زیاد ارزش ندارد10- تعدادی هم جنگنده ـ بمب افکن SU-20/19/17 که آنها هم ارزش زیادی ندارند.قابل به ذکر است برخی منابع داخلی و خارجی ادعا میکنند جنگند های SU-27 ویا SU-30 که ایران سفارش داده بود به ایران تحویل داده شد و همچنین در ادعای دیگر گفته میشود جنگنده ـ شکاری مدرن و قدرتمند روسی MIG-31 هم در اسکاتران های جنگنده ایران قرار دارد . بنده واقعا از صحت این ادعا ها اطلاع ندارم هر چند وجود SU-27 خیلی هم بعید نیست و شاید تعداد کمی باشد ولی وجود MIG-31 که جنگنده سری روسها به شمار میاد کمی بعید به نظر میرسه همچین وجود SU-39 که نمونه مدرنیزه شده SU-25 هست هم کمی ناباوارنه هست به هر حال خود مسئولان ایران هم وجود این جنگند های را تکذیب میکندد . حالا اگه وجود داره و تکذیب میکندد خیلی پیچیده و گنک به نظر میاد .از بین جنگند های بالا که گفته شد اکثرا به نیروی هوایی ارتش تعلق دارند ولی گمان میره SU-25 و تعدادی از بمب افکن های SU-20 و تعدادی F-4 (فانتوم ) و شاید میگ های عراقی و تعدادی کمی F-7 چینی در خدمت نیروی هوایی سپاه باشند .و اما پایگاه های نیروی هوایی به شرح زیر میباشند1- پایگاه یکم شکاری مهرآباد تهران . این پایگاه بیشتر میگ های 29 و تعدادی اف 14 و اف 5 و همچنین سوخو24 رو درون خود جا داده و معمولا وظیفه حراست از شهر تهران در مقابل حملات موشکی و حمات جنگندهای دشمن رو بر عهده دارد و تعدادی از پرواز های أموزشی هم از این پایگاه انجام میگیرد.و اسکاتران های از هواپیما های ترابری هم در این پایگاه هستند2- پایگاه دوم شکاری تبریز : پایگاه تبریز در گذشته و حال به عنوان محل اصلی جنگند های اف 5 به شمار میرفته و میرود و تعداد قابل توجهی از این جنگنده را درون خود جای داده همیچین با ورد میگ های 29 تعدادی از این هواپیماه های رهیگر هم درون این پایگاه مسقر شدن . و به این پایگاه قابلیت رهیگری در شب رو نیز میدهند 3- پایگاه سوم شکاری شهید نوژه همدان : این پایگاه مشهور که خیلی از عملیات های جنگ از این پایگاه شروع میشد . شهرتی دیگر دارد و ان هم نگهداری از تعدادی زیادی اف 4 ( فانتوم ) است . و پایگاه اصلی فانتوم ها در این پایگاه است.4- پایگاه چهارم شکاری دزفول : در این پایگاه هم تعدادی جنگنده اف 5 نگهداری میشود 5- پایگاه پنجم شکاری امیدیه ( اهواز ) : در این پایگاه بیشتر F-7 چینی نگهداری میشود .6- پایگاه ششم شکاری بوشهر : این پایگاه مشهور در زمان جنگ , بیشتر از جنگند های اف 4 پذیرایی میکند و همچنین تعدادی اف 14 ( تامکت ) هم درون این پایگاه هست که احتمالا بیشتر به عنوان محافظت از تاسیسات اتمی و تاسیسات نفتی و گازی جنوب انجام وظیفه میکنند .7- پایگاه هفتم شکاری شیراز : این پایگاه به عنوان سر فرماندهی اسکات ران های بمب افکن انجام وظیفه میکند و اکثر جنگند های شکاری وبمب افکن در آن مشغول به پرواز هستند و نیز برخی از پرواز های آموزشی از این پایگاه انجام میپذیرد و همچنین تعدادی از هواپیماه های ترابری از این پایگاه پرواز میکندد.8- پایگاه هشتم شکاری اصفهان : یکی از مشهورتری پایگاه های هوایی ایران که شهرت آن به سبب نگهداری از تعداد زیادی اف 14 میباشد و بیشترین جنگند های اف 14 از این پایگاه پرواز میکنند همچنین برخی پرواز های آموزشی هم در این پایگاه انجام میگیرد9- پایگاه نهم شکاری بندر عباس : این پایگاه هم تعدادی جنگنده بمب افکن و همچنین اف 4 را درون خود جای داده و به پرواز در می آورد10- پایگاه دهم شکاری بندر چابهار : این پایگاه هم اصولا از جنگند های اف 5 و اف 4 نگهداری میکند11- پایگاه یازدهم شکاری زاهدان : از این پایگاه به عنوان پرواز دهنده و محل جنگند های های F-6 نام برده میشود12- پایگاه دوازدهم شکاری مشهد : پایگاهی که میراژ های فرانسوی را درون خود جای داده و احتمالا جنگند های دیگری نظیر بمب افکن های روسی هم در آن مشغول به خدمت هستندهمچنین بیشتر پرواز های آموزشی از پایگاه قلعه مرغی تهران انجام میپذیرد تعدادی پایگاه هم به عنوان رزور در سمنان ـ بیرجند ـ کرمان ـ کرمانشاه و ... وجود دارندآمورش خلبانان و پرسنل نیروی هوایی در دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری واقع در تهران انجام میپذیرد و این دانشگاه هر ساله در رشته های خلبانی ـ مراقبت پرواز ـ مهندسی هواپیما ـ مهندسی هوافضا ـ مهندسی الکترونیک و مخابرات و..... دانشجو میپذیرد.بدون بزرگ نمایی باید گفت خلبانان ایران هم به عنوان جسور ترین و أماده ترین خلبانان دنیا به شمار میروند . عملیات های موفق أمیز دوران جنگ دلیل این ادعا هست درنهایت با توجه به مطالب بالا نیروی هوایی ایران و بطور کلی قوای هوایی ایران از قبیل رهگیری و پدافند هوایی و شناسایی و ترابری و ... در حد بسیار مناسب و خوبی قرار دارد و میتوان به آن به عنوان یک بازوی قابل اعتماد و محکم در مقابل تهاجمات نیرو های دشمن تکیه کرد .در اخر متذکر میشوم اطلاعات بالا گرد آوری از برخی از سایتها و کتابها و نشریات مختلف میباشد و امار مربوط به تعداد جنگنده ها حدودی میباشد و مطلق نیست